Op 30 januari 2020 publiceerde de Commissie Toekomst Accountancysector haar eindrapport, getiteld ‘Vertrouwen op controle’. Dat rapport bevat de uitkomst van ruim een jaar onderzoek naar de stand van de Nederlandse accountancy. De commissie had van de minister van Financiën de opdracht gekregen te onderzoeken hoe de kwaliteit van wettelijke accountantscontroles duurzaam kan worden verbeterd. De commissie had daarbij carte blanche: geen enkele oplossingsrichting was op voorhand taboe. Onderdeel van haar opdracht was wel om de juridische haalbaarheid en de proportionaliteit van eventuele aanbevelingen in acht te nemen.
Het onderzoek heeft geleid tot een genuanceerd en evenwichtig rapport. De commissie is kritisch over de kwaliteit van de Nederlandse accountancy, maar neemt daarover geen simplistische standpunten in. Na een aantal enigszins obligate observaties – er is de afgelopen jaren een belangrijke cultuurverandering geweest, er is echter nog steeds een structureel probleem met de accountantscontrole, alle betrokkenen in de keten zijn onderdeel van het probleem – concludeert de commissie dat er geen eenvoudige oplossing of silver bullet is voor de gepercipieerde kwaliteitsproblematiek.
Misschien nog wel belangrijker is echter dat het de commissie niet helemaal duidelijk is geworden, in welke mate er nou werkelijk een kwaliteitsprobleem is. De onvermijdelijke lijst van aanbevelingen – 22 dit keer – heeft dan ook overwegend betrekking op het verkrijgen van nadere informatie en het doen van nader onderzoek. Dit zou ertoe moeten leiden dat in de toekomst de juiste maatregelen worden genomen, in plaats van dat alleen wordt gestreefd naar daadkrachtig ingrijpen in de sector. Dat maakt de urgentie er volgens de commissie overigens niet minder op.
Op 20 maart 2020 publiceerde de minister van Financiën een kabinetsreactie op het rapport. Hij nam daarin veel van de aanbevelingen over en kondigde tevens nieuwe maatregelen aan om tot een duurzame kwaliteitsverbetering te komen. Deze maatregelen bestrijken de hele controleketen: accountantsorganisatie, controlecliënt en toezichthouder. Zo dienen accountantsorganisaties bijvoorbeeld aan de hand van zogeheten audit quality indicators publiekelijk te gaan rapporteren over de kwaliteit van de door hen uitgevoerde controles, dienen besturen van controlecliënten voortaan in control statements af te geven en wordt het toezicht op de sector in zijn geheel ondergebracht bij de AFM. Eveneens conform aanbeveling van de commissie zal de minister een zogeheten kwartiermaker aanstellen. Deze geluksvogel zal de voortgang van de vele maatregelen moeten ‘stimuleren, aanjagen en bewaken’.
De regeldrift wordt er kortom niet minder op, maar hopelijk wel evenwichtiger.
