Is er in het kader van conflictoplossing behoefte aan een ‘nieuwe’ advocaat? Ik denk het wel. Er zal voorlopig nog vraag zijn naar de traditionele dienstverlening door advocaten, maar de beroepsgroep moet op haar tellen passen.
Supply chain
De wat de ‘informatiefunctie’ van de advocatuur genoemd kan worden – het voorlichten van cliënten over het recht – levert de advocaat in de toekomst mogelijk geen zelfstandig bestaansrecht meer op. Juridische informatie is dankzij het internet nu al een commodity geworden. Wil aan de advocaat relevantie blijven toekomen, dan zal die iets moeten aanbieden dat de cliënt nog niet weet of zelf minder goed kan bewerkstelligen.
Er zal gerekend moeten worden met geïnformeerde, assertieve cliënten. De loyaliteit van cliënten aan een kantoor is al lang geen gegeven meer. Cliënten verlangen meer dienstverlening tegen minder kosten. In de ogen van de professionele cliënt is de advocaat een gewoon onderdeel van de supply chain geworden.
Uitdagingen
De moderne advocaat zal niet alleen een goede marketeer en verkoper van zijn of haar diensten moeten zijn. Er zal gekozen moeten worden voor doelgroepen, marksectoren en specialisatie. Specialisatie maakt afhankelijk van marktontwikkelingen.
Er wordt in de advocaatuur vrijwel geen opdracht van enige substantie meer verleend, zonder dat een aantal kantoren in een beauty parade moeten pitchen om kans te maken de opdracht te krijgen. Fixed fees en andere tariefafspraken inclusief kwantum en loyaliteitskortingen al dan niet als resultaat van de toepassing van ingewikkelde producten als de “Litigation Valuator” zijn geen uitzondering. Een litigation valuator is een soort beslissingsboom waarin denkbare proceshandelingen op basis van ervaringsgegevens een relatieve waarde en een vaste prijs wordt toegekend. Transparantie van tarieven vergroot de inspraak van cliënten in de zaakbehandeling.
Waarde propositie
De geïnformeerde cliënt verwacht dat een advocaat adviseert over alle beschikbare opties om de meest kosten efficiënte wijze een probleem te helpen voorkomen of op te lossen waarbij zo veel mogelijk de bij een (dreigende) problematiek betrokken waarde behouden blijft of wordt vergroot en het risico van vernietiging van waarde wordt voorkomen of zoveel mogelijk wordt beperkt. Adviezen zullen zodanig onderbouwd moeten zijn, dat in termen van risico management en verantwoording de cliënt daar de eigen beslissing op kan baseren. Er zal een bijdrage aan het leerproces van de cliënt worden verwacht. Dit vraagt om inhoudelijke kennis van en ervaring met de orthodoxe rechtspraak maar ook (in combinatie met) alle verschillende alternatieve conflictoplossingmethoden (zoals mediation, bindend advies, arbitrage, procedure bij de rechter of een zogenaamde hybrid) en onderhandelingsopties.
De nieuwe advocaat moet een consultant zijn die oplossingen aan partijen aandraagt en die helpt te bewerkstelligen, van problemen die hun oorsprong of voortbestaan vinden in een of meer juridische aspecten door vroegtijdige analyse van een zaak, het voeren van onderhandelingen, het adviseren van het beste instrument voor een oplossing indien onderhandelingen niet slagen en het verzorgen van de logistiek van de gekozen procedurele aanpak en daarin inhoudelijke bijstand te verlenen.
Er zal moeten worden beschikt over de modernste technologie. Systemen zullen toegankelijk moeten zijn voor de cliënten evenzogoed als er bereidheid moet zijn beschikbare kennis ook in de vorm van modellen, vrijelijk te delen. Werk dat kan worden ge-outsourced naar plaatsen met minder kosten, zal moeten worden ge-outsourced.
Profiel
Kennis van het recht en analytisch vermogen alleen, volstaan niet meer. De nieuwe advocaat zal daarnaast een uitrusting nodig hebben, welke door de rechtenfaculteiten op dit moment en door de Stagiaire Opleiding van advocaten niet of in te beperkte mate wordt aangeboden. Kennis van psychologie en onderhandelingtechniek zijn van gelijkwaardig belang geworden als kennis van het recht en het vermogen om juridische oplossingen te kunnen bedenken. Door inhoudelijke kennis van en ervaring met alle verschillende alternatieve conflictoplossingmethoden (zoals mediation, bindend advies, arbitrage, procedure bij de rechter of een zogenaamde hybrid) en vooral ook onderhandelingsopties, zal een advocaat in staat zijn aan de cliënt nog waarde toe te voegen bij het oplossen van conflicten.
Fataal leerproces
Psychologie zou een belangrijk onderdeel moeten uitmaken van de rechtenopleiding of in ieder geval van de Stagiaire Opleiding in de advocatuur. Het is een belangrijk gemis dat het vak psychologie geen integraal onderdeel uitmaakt van de rechtenstudie. De summiere aandacht voor de in mijn ogen kerncompetenties die de advocatuur zich in de toekomst eigen gemaakt zal moeten hebben om er toe te blijven doen – niet alleen op de universiteiten maar ook in de nu pas aangepaste beroepsopleiding, noem ik een omissie en een gemiste kans.
Met de kennis van gisteren, wordt vandaag een opleiding verzorgd voor toepassing in de toekomst. Wat mij betreft, zou het accent in veel belangrijker mate moeten liggen op kennis van onderhandelen en alternatieve geschillenoplossing. Kennis van het recht, is algemeen toegankelijk.
Ik zeg niet dat kennis van het recht en de ontwikkeling van het analytisch vermogen, inzicht in samenhang tussen rechtsgebieden en het leren toepassen van het recht, naast opleiding in beroepsethiek en er niet langer toe doen, maar stel vast dat de balans in de beroepsopleiding naar de verkeerde kant doorslaat. Inhoudelijke kennis van en ervaring met onderhandelen en alternatieve geschillenoplossingen, zijn in de relativiteit ten opzichte van kennis van het recht en rechtsbronnen, van tenminste gelijkwaardig gewicht voor de nieuwe advocaat die zich met conflictoplossing wil bezig houden. Dat komt niet tot uitdrukking in het curriculum van de nieuwe stagiaire opleiding.
Bakens verzetten
Mijn stelling is duidelijk: zowel in de opleiding van juristen op de hoge scholen en universiteiten als in de Stagiaire Opleiding in de advocatuur, moeten de bakens dringend nog verder worden verzet.
De nieuwe advocaat is voor cliënten een ‘gewoon’ onderdeel van de supply chain. In het geval van transacties, zal dat vooral consequenties meebrengen voor de efficiëntie van de kantoorinrichting, kennismanagement en kostenbewaking. Het zal snel en goed moeten. In het geval van conflicthantering worden de eisen gesteld, die ik hier voor noemde. Op dat terrein wil men niet het document, maar de vent, en dat kan vanzelfsprekend ook een vrouw zijn. Die zal meer moeten zijn dan alleen een goed jurist.
Martin Brink is advocaat bij Van Benthem & Keulen en verder onder meer voorzitter van de Vereniging Corporate Mediation.
