De dekens zijn goed bezig. Luttele dagen na de invasie van Rusland in Oekraïne en het instellen van internationale sancties waarschuwen zij de advocaten in hun arrondissementen om waakzaam te zijn voor verzoeken om dienstverlening aan partijen die proberen om de internationale sancties te omzeilen. Daaraan meewerken is onwettig en strijdig met de Verordening op de advocatuur. De opdracht moet worden geweigerd of beëindigd.
Deze proactieve actie toont maar weer eens aan hoezeer de plaatselijke dekens kort op de bal spelen. Een vergelijkbaar snelle actie zagen wij de afgelopen jaren zelden van andere toezichthouders. Het doet denken aan de Europese Bank Autoriteit in maart 2020, die direct na het uitbreken van de coronacrisis waarschuwde voor nieuwe vormen van criminaliteit.
De dekens waarschuwen niet zonder reden. Toets ‘sanctiewet’ in op rechtspraak.nl en er verschijnen de nodige strafzaken tegen bedrijven die zaken deden met Rusland. Maar ook tegen particulieren die geld stuurden naar hun kinderen die waren uitgereisd naar Syrië.
De Sanctiewet 1977 is van toepassing op iedereen in Nederland en op alle Nederlandse (rechts)personen buiten Nederland. Dus ook op advocaten. Overtreding van de Sanctiewet is een economisch delict. Er zijn VN -, EU- en sancties van individuele landen. Financiële sancties tegen (rechts)personen zijn er in drie vormen: (i) een gebod tot het bevriezen van tegoeden, (ii) een verbod om rechtstreeks dan wel niet rechtstreeks middelen ter beschikking te stellen en (iii) een verbod of restricties op het verlenen van (bepaalde) financiële diensten. Het doel is om te voorkomen dat er geld of andere financiële of economische middelen, al dan niet direct, ter beschikking worden gesteld aan de (rechts)personen die op de sanctielijst staan. Daarnaast bestaat er een sanctielijst terrorisme. In de situatie van Oekraïne zijn er ook maatregelen in de energiesector, de transportsector, exportverboden en zijn er handels- en reisrestricties.
Sancties die betrekking hebben op een bepaald land vormen bovendien een geografische risicofactor als bedoeld in de Wwft. Er moet verscherpt cliëntenonderzoek worden uitgevoerd. Als de betreffende (rechts)persoon op de sanctielijst voorkomt mag de advocaat geen Wwft-diensten verlenen. Bij sanctielijsten moet de advocaat niet alleen de cliënt onderzoeken; het gaat om de gehele zakelijke relatie. Er mogen dus ook geen diensten worden verleend als de UBO, eventuele gemachtigden of de wederpartij bij een financiële transactie op een sanctielijst staan.
Er bestaat wel de mogelijkheid om ontheffing te vragen, bijvoorbeeld voor het verlenen van juridische bijstand bij financiële diensten en Wwft-zaken. Ontheffing kan worden gevraagd bij het Ministerie van Financiën. Zie deze leidraad: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/08/12/leidraad-financiele-sanctieregelgeving
De leidraad geeft geen antwoord op de vraag of er wel advocatuurlijke (niet-financieel en niet-Wwft) diensten mogen worden verleend aan (rechts)personen op de sanctielijst. Gelet op artikel 6 EVRM heeft een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld echter recht op een eerlijk proces en op een raadsman.
Voor informatie over de actuele sancties tegen Rusland zie de site van de Kamer van Koophandel en de site van RVO:
https://www.kvk.nl/advies-en-informatie/internationaal-ondernemen/zakendoen-met-/rusland/#actueel
https://www.rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen/landenoverzicht/rusland/sancties
Maar let op dat u bij zeer goedbedoelde hulp aan Oekraïnse partijen ook niet tegen de sanctielijst aanloopt:
https://www.rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen/landenoverzicht/oekraine/sancties
