Het uiterlijk van design meubels en andere toegepaste kunst kan niet als vormmerk worden beschermd. Dat is vermoedelijk de eenvoudige conclusie die kan worden getrokken uit een ingewikkeld arrest van het Hof van Justitie van de EU van 18 september 2014.
Technische uitvindingen kunnen twintig jaar lang worden beschermd door het octrooirecht. Modellenrechtsbescherming voor tijdig ingeschreven nieuwe vormgeving duurt maximaal vijfentwintig jaar. Toegepaste kunst is beschermd tot zeventig jaar na de dood van de maker door het auteursrecht. Na verloop van deze beschermingstermijnen vallen uitvindingen, siermodellen en kunstwerken in het publieke domein en mag iedereen ze namaken. Maar het merkenrecht is eeuwigdurend. Zolang je een merk maar blijft gebruiken en de inschrijving blijft vernieuwen is een merk eindeloos beschermd. Om te voorkomen dat bescherming van vormgeving kunstmatig wordt verlengd via het merkenrecht bestaan er extra eisen voor vormmerken. Die extra eisen heeft het Hof EU eerder al streng uitgelegd met betrekking tot het driekoppig scheerapparaat van Philips en het Legoblokje. Beide konden geen merk zijn. Nu heeft het Hof zich uitgesproken over de bekende Tripp Trapp kinderstoel. Vanwege de functionaliteit, dan wel vanwege de aantrekkelijkheidswaarde, kan de vorm van deze stoel niet als merk worden beschermd.
Daarmee is nu duidelijk dat merkenrecht zeer beperkt van toepassing is op toegepaste kunst. Designgebruiksvoorwerpen hebben namelijk in de praktijk:
- hetzij onvoldoende onderscheidend vermogen omdat ze niet ‘significant afwijken’ van wat gebruikelijk is,
- hetzij “één of meerdere wezenlijke gebruikskenmerken […] die inherent zijn aan de generieke functie of functies van deze waar […] waarnaar de consument mogelijkerwijs in de waren van concurrenten zoekt” ,
- hetzij een “artistieke waarde” waar in de reclamestrategie de nadruk op wordt gelegd.
Als één van deze omstandigheden zich voordoet, is een geldig vormmerk niet mogelijk.
Design is meestal (zonder registratie) effectief beschermd door het auteursrecht of (met registratie) door het modellenrecht, en eventueel via de aanvullende werking van de onrechtmatige daad (slaafse nabootsing). Bescherming via het merkenrecht is echter praktisch onmogelijk. En dat is objectief gezien ook niet zo vreemd.
Vindplaats: HvJ EU 18 september 2014, C‑205/13, ECLI:EU:C:2014:2233 (Hauck/Stokke).
