Nog niet zo lang geleden stond in de krant dat massamoordenaar Anders Breivik ontevreden was met zijn ontspanningsmogelijkheden in detentie. Volgens het korte bericht ervoer hij de beperkingen van zijn “Playstation 2” als “geestelijke kwelling”. Kreeg hij geen “Playstation 3” (of “4”, daarover lopen de berichten uiteen en in de spelcomputers gaat het hard) dan zou hij in hongerstaking gaan. Over de verdere afloop is tenminste schrijver dezes niets naders bekend geworden. Wie weet heeft Breivik op grond van één of andere penitentiair voorschrift, reglement, precedent of gewoon ambtelijke discretie zijn “Playstation 3” (of “4”dus) alsnog gekregen. Waarom ook niet, want wat kost zo’n kastje nu helemaal? Op nog meer mediaal en ander gedoe rond Breivik zit niemand te wachten, dus geef hem gewoon zijn zin.
Maar dat gaat toch alle perken te buiten? Iemand die zulke gruwelen op zijn geweten heeft mag zijn bewakers en verzorgers toch niet chanteren omdat een speeltje niet naar zijn zin is? Alle verhoudingen zijn hier toch zoek? Zou hij er niet beter aan doen te berusten in zijn verdiende lot?
Of is te hopen dat hij de daad bij het woord voegt, mocht hij zijn nieuwe spelcomputer toch niet krijgen? De doodstraf is verboden, maar zelfmoord niet, ook niet in de cel. Verboden hulp bij zelfdoding lijkt hier niet aan de orde, zolang nog geen grond- of zelfs mensenrechten op de meest recente spelcomputers zijn gepositiveerd. Uithongering kan lang duren, maar werkt wél. Eindelijk zijn verdiende loon en eigenlijk gewoon gerechtigheid?
Of ook weer niet, want verdiend loon vooronderstelt tenminste dat de dader vrij was om het te laten. En iemand die zo gek is te dreigen met hongerstaking als hij een speeltje niet krijgt kan toch nauwelijks worden beschouwd als toerekeningsvatbaar. Dan moet geen straf maar maatregel volgen, met bescherming van de patiënt tegen sluipende zelfexecutie.
Breivik was en is natuurlijk levensgevaarlijk gek. Had hij zijn massamoord toch kunnen laten? Het lijkt van wél, wat psychiaters ook over zijn dwangmatigheid zeiden en zeggen. Gewone mensen zagen – nogal eens voor het laatst – een man die weloverwogen te werk ging. Zijn dodelijke wil legde hij op en dat is echt iets anders dan in het wilde weg schieten door een epileptische aanval of andere zenuwstoornis. Wie weet hoe goed psychiaters en andere medische specialisten het gedrag van Breivik kunnen verklaren. Maar dat neemt niet weg dat hij het in de ogen van gewone mensen zelf deed en dus straf verdient.
Wie heeft hier gelijk? Misschien toch niet zonder meer de wetenschap, wat Swaab, Lamme en anderen ook beweren. Als alles verklaren alles vergeven is dan kan iedereen ongestoord zijn schadelijke gang gaan. Er is toch niks meer aan te doen. Dat werkt niet. Hoewel? De enormiteit van Breiviks dreigement om een nieuwe spelcomputer wordt een stuk minder als hij ook daaraan niets kon doen. Als hij ook maar werd gestuurd dan valt hem verder niets te verwijten. Vervelend is alleen dat de penitentiaire autoriteiten dan kan terugzeggen dat zij net zo goed worden gestuurd en dus wel zien met wat voor reactie zij komen. Dan hangt het van allerlei hersencomputers af of er een nieuwe spelcomputer komt of niet.
Toch geeft het (rechts?)gevoel iets anders in: laat die Breivik toch gewoon dood vallen, met of zonder zijn oude computer. Wat moet de rest van de wereld met hem? Maar ja, het leven is heilig, zo heet dat tenminste, en dat geldt dan ook voor Breivik. Bovendien zal hij op zijn best honger lijden als hij zijn zin niet krijgt. Zo dapper zal hij nu ook weer niet zijn dat hij zijn eigen leven op het spel zet.
Hoe heilig is dat leven eigenlijk? Dat valt wel mee, zo leert de praktijk. Kijk naar het gemotoriseerd wegverkeer: hogere snelheden kosten meer doden, maar sluiten wél beter aan “bij de beleving van de automobilist”. Maar dan moeten alle grote en kleine Breiviks in binnen- en buitenland zo snel mogelijk worden geëxecuteerd, want ook dat sluit nogal wat beter aan bij de beleving van de gemiddelde burger dan procedures over Playstations in de bak voor levensdelinquenten. De dood van onschuldige weggebruikers lijkt toch een stuk minder verdiend dan die van moordenaars.
Wat is het verschil tussen spelcomputers en snelle auto’s? Breivik zegt dat hij zijn eigen leven over heeft voor speelgoed, de overheid offert willens en wetens mensenlevens op om groter en nog veel dodelijker speelgoed ruim baan te geven. Of wordt die overheid ook maar gestuurd, in de trant van: zo zitten politieke en bestuurlijke hersenen nu eenmaal in elkaar? Ook dat lijkt geen goede verontschuldiging.
Wat te doen, voor zo ver nog aan de orde? Op Breivik moeten gewoon de regels worden toegepast, als op ieder ander. Dus geen nieuwe spelcomputer, want als dat al had gemogen was hij niet in hongerstaking gegaan. Gaat hij er aan dood, dan moet dat maar op de koop toe worden genomen, hoe klein het risico ook is. Onnodige risico’s op andere doden verdienen nogal wat meer aandacht, niet alleen in het wegverkeer.
