‘Wat ging er door je heen?’ Deze platitude krijgt toch een andere dimensie als die vraag zou worden gesteld aan de beulen die anno nu na veertien prikpogingen in verschillende lichaamsdelen nog altijd niet een ader wisten te vinden waarin zij het dodelijke gif konden spuiten dat krachtens gerechtelijk bevel een einde moest maken aan het leven van Romell Broom, verkrachter en moordenaar van een veertienjarig meisje in 1984.
Advocaat-generaal Richard Cordray van de staat Ohio, waar men sinds 1999 32 andere veroordelingen wel succesvol tot een einde wist te brengen, zit er mee in zijn maag. Het probleem is dat gekwalificeerd personeel moeilijk te vinden is. Tot Cordrays ergernis blijken geneesheren zich aan hun eed te houden die voorschrijft dat zij hun kennis alleen zullen aanwenden voor het genezen en niet voor het ziek of dood maken van mensen. De staat probeert nu rechters, politiefunctionarissen en politici te mobiliseren om artsen in hun kennissenkring zo ver te krijgen te adviseren.
Onwrikbare premissen
Mijn oudste zoon (15) is inmiddels verwikkeld geraakt in een discussie op internet over nut en onnut van de doodstraf. Daar doen ook enkele Texanen aan mee. Mijn zoon is verbijsterd. Niet zozeer omdat zij voor de doodstraf pleiten, maar over de onwrikbare premissen waarop zij hun standpunt baseren: een mens die een ander mens opzettelijk heeft gedood heeft het maatschappelijk verdrag verbroken en verliest ieder recht op bescherming door de gemeenschap en op het genot van gemeenschapsgoederen, zoals de lucht die zij inademen.
Het recht op doodstraf is heel principieel voor veel Amerikanen. In totaal zijn er sinds de herinvoering van de doodstraf in de Verenigde Staten in 1976 1.178 executies geweest. Sinds de jaren negentig heeft het een hoge vlucht genomen, met een piek van 98 executies in 1999. De laatste drie jaar schommelt het rond de 40 executies per jaar. In 2008 stonden de Verenigde Staten wereldwijd op nummer vijf, volgde Noord-Korea op de vierde plaats (ten minste 63 executies), kreeg Saoedi- Arabië brons (ten minste 102), haalde Iran zilver (ten minste 348) en ging het goud onbetwist naar China (meer dan 5000 executies).
Overigens staan er op de wachtlijst (‘death row’) van de VS rond de 3.300 mensen. En tegenvallers zoals in Ohio zullen die wachtlijst alleen maar langer maken. Maar intussen gloort er uit onverwachte hoek hoop voor de abolitionisten. Montana, Kansas, New Mexico en Maryland denken erover de doodstraf af te schaffen in hun strijd tegen de kredietcrisis. Want een veroordeelde op death row kan de staat, vanwege alle extra juridische kosten van aanklagers, rechters en toevoegingsadvocaten, wel tien keer meer kosten dan iemand die tot levenslang veroordeeld is. De cijfers liegen er niet om. Maryland heeft sinds 1978 186 miljoen dollar uitgegeven aan 56 doodstrafzaken die resulteerden in vijf terechtstellingen: dat is 37 miljoen dollar per geëxecuteerde. Californië betaalt gemiddeld 90.000 dollar per jaar meer voor iemand op de dodenlijst dan voor iemand die levenslang heeft. Met bijna 700 injectiekandidaten is Schwarzenegger per jaar alleen al daaraan meer dan 63 miljoen dollar kwijt.
Geld blijkt toch altijd weer een overtuigend motief te zijn om principes te laten varen. Zo zie je maar dat ook aanklagers, rechters en toevoegingsadvocaten mensenlevens kunnen redden, als ze maar duur genoeg zijn.
Mr. dr. C.B. Schutte is advocaat bij Freshfields Bruckhaus Deringer te Amsterdam.
