Voor de periode 2020-2023 richt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zich op drie focusgebieden: (i) datahandel; (ii) de digitale overheid en (iii) AI en algoritmes. In haar jaarverslag geeft de AP aan op welke wijze daar in 2021 invulling aan is gegeven. Naast boetes voor Locatefamily.com, de Belastingdienst, het UWV en de Gemeente Enschede werd onder meer een handleiding voor het omgaan met privacy tijdens verkiezingscampagnes gepubliceerd, kwamen er aanbevelingen voor gemeenten over ‘smart-citytoepassingen’ en publiceerde de AP een nieuw dossier ‘AI en algoritmes’ op haar website. Daarnaast was de AP in haar wetgevingsadviezen zeer kritisch over de Wet gegevensverwerking samenwerkingsverbanden (WGS) en de NCTV-wet.
Ook buiten haar focusgebieden maakt de AP zich zorgen over de wetsvoorstellen waarover zij adviseert: in 18 van de 95 in 2021 uitgebrachte wetgevinsgadviezen adviseerde de AP om wetsvoorstellen grondig aan te passen of niet in te dienen. De AP geeft aan dat de indruk ontstaat dat de wetsvoorstellen door de overheid worden gezien als een vrijbrief om bijna ongelimiteerd persoonsgegevens van burgers te verwerken. De AP heeft haar werkwijze dan ook aangepast: als in de toelichting bij een wetsvoorstel niet of nauwelijks aandacht wordt besteed aan de bescherming van persoonsgegevens, stuurt de AP het voorstel retour voor aanvullingen en moet een nieuwe adviesaanvraag worden ingediend.
Wat verder opvalt in het jaarverslag is vooral wat de AP allemaal niet heeft kunnen doen. Zo is het telefonisch spreekuur nog maar twee uur per dag bereikbaar en is het aantal openingsuren daarmee gedaald met 45% (!) ten opzichte van 2020. Er is daarnaast een achterstand van 10.000 klachten en van de 24.866 ontvangen datalekmeldingen heeft de AP slechts bij enkele honderden meldingen actie ondernomen. Ook kunnen er geen verkennende onderzoeken worden gestart om te zien of bepaalde sectoren zich aan de privacywetgeving houden, is er geen geld om vaak voorkomende toezichtsactiviteiten te automatiseren en de wachttijden voor de goedkeuring van Binding Corporate Rules zijn nog steeds vijf tot zeven jaar. Doorlooptijden en beslistermijnen worden niet gehaald en er is in 2021 bewust minder capaciteit ingezet op het starten van onderzoeken, zodat achterstanden in lopende onderzoeken kunnen worden ingelopen. De lijst is ellenlang en als je hierover wilt klagen (zie art. 9.1 Awb) vang je ook bot: uit het jaarverslag blijkt dat klachten over de AP sinds halverwege 2021 niet meer worden behandeld: er waren volgens de AP geen medewerkers meer die de klachten konden behandelen… Onacceptabel natuurlijk, maar dit komt ook niet helemaal als een verrassing wanneer je het onderzoeksrapport met de veelzeggende naam: ‘Voor een dichte deur’ hebt gelezen, dat de Nationale Ombudsman in december 2021 over de AP publiceerde.
Laten we hopen dat de ophoging van het budget van de AP (stapsgewijs wordt het budget verhoogd naar structureel acht miljoen euro extra per jaar vanaf 2025) ervoor zorgt dat de AP een flinke duw in de rug krijgt en de deur voor burgers (en bedrijven!) weer opengaat. Daarvoor is wellicht ook een cultuurverandering bij de AP noodzakelijk, want de volgende pijnlijke constatering van de Nationale Ombudsman, die de capaciteitsproblemen ook erkent, baart toch wel zorgen: “Niet het belang van burgers, maar dat van de organisatie lijkt voorop te staan.” Meer geld lijkt dus slechts een deel van de oplossing te zijn. Er is en blijft werk aan de winkel voor de AP.
