Een van de sprekers is rechtspsycholoog Linda Geven. Haar lezing gaat over het brein van een verdachte in de verhoorkamer, en welke factoren ervoor zorgen dat deze een valse bekentenis aflegt. Ook bespreekt zij het brein van de rechter, agenten en getuigen. Uit onderzoek blijkt, aldus Geven in een interview, dat ooggetuigen hun verklaring bijstellen als de verdachte een valse verklaring aflegt. “Ineens denken ze dat die ene verdachte het toch is geweest en getuigen die een alibi ondersteunen, trekken zich dan soms terug. Forensisch experts en de rechter kunnen ook hun mening onbewust bijsturen als de verdachte zelf zegt dat ‘ie het heeft gedaan’.”
Valse bekentenis
Volgens Geven leggen mensen een valse bekentenis af vanwege de druk op de verdachte tijdens de verhoren. Sommigen bezwijken dan. Mogelijk heeft iemand in beperking al drie dagen niet geslapen of kan hij niet goed tegen harde verhoortechnieken. Ook wordt er bekend met het idee: dan ben ik er vanaf en later bewijs ik wel dat ik het níet was. Geven: “Maar dat later komt dan niet altijd, mede omdat anderen zoals getuigen reageren op die valse verklaring. Ik spreek deze onterechte veroordeelden soms jaren na hun vrijlating. De zaak heeft hun hele leven beheerst en nog altijd hebben ze last van het stigma waar rook is, is vuur.”
Databank gerechtelijke dwalingen
Nederland kent de laatste vijftig jaar zo’n zeven officieel erkende gerechtelijke dwalingen waarvan in het merendeel een valse bekentenis is afgelegd. Die zaken spelen vooral tussen 1980 en 2005. Sindsdien zijn de verhoortechnieken wel veranderd, maar er zijn nog altijd risicofactoren. Rechtspsychologen zouden vaker moeten worden ingeschakeld om een bekentenis te onderzoeken, suggereert Geven. Zij is nu bezig met een internationale databank van dwalingen in Europa. Dat zal in de loop van 2023 gereed zijn.
Het Leiden Institute for Brain and Cognition (LIBC) organiseert de Publieksdag Brein & Recht op 16 september in de Stadsgehoorzaal, en via livestream. Klik hier voor het programma.
