Hoe kijkt u terug op afgelopen donderdag? Was het een geslaagd symposium?
“Het symposium was zeer waardevol, vooral omdat we samen met de andere sprekers femicide en intieme terreur onder de aandacht konden brengen. De medewerkers van het Expertisecentrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling zetten zich actief in om signalen van intieme terreur herkenbaar te maken, signalen die ik ook uit de literatuur ken. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) verwerkt deze inzichten in de formulering van positieve verplichtingen rond de aanpak van relationeel geweld. Het persoonlijke verhaal van Ester Wijnen over haar negatieve ervaringen in de rechtbank maakte diepe indruk op mij. Haar verhaal benadrukte hoe groot de uitdagingen zijn voor slachtoffers binnen het rechtssysteem. Ik neem deze inzichten mee in mijn verdere onderzoek samen met collega Mojan Samadi.”
Vindt u dat er in Nederland voldoende aandacht is voor het fenomeen femicide?
“Hoewel femicide de afgelopen jaren meer aandacht krijgt, wordt het onderliggende geweldspatroon in de rechtspraak en hulpverlening nog onvoldoende herkend. Dwingende controle is een complexe en vaak onzichtbare vorm van intiem partnergeweld. Het willen zien van dit type geweld vergt dat we onze blik verruimen, zowel in strafbaarstelling als in de opsporing ervan. Ik steun het voorstel van de staatssecretaris om psychisch geweld zelfstandig strafbaar te stellen. Het is van groot belang dat deze strafbaarstelling goed afgebakend wordt, zodat de strafbaarstelling onderscheidend blijft en daadwerkelijk bijdraagt aan betere herkenning van dit geweld door de (strafvorderlijke) overheid. Het EHRM vervult een voortrekkersrol in de aanpak van gendergerelateerd geweld door op basis van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) positieve verplichtingen te formuleren. Zo blijkt uit de rechtspraak bijvoorbeeld dat intiem partnergeweld niet als een reeks op zichzelf staande incidenten moet worden gezien, maar in zijn geheel moet worden beoordeeld. Ik wil de staatssecretaris op het hart drukken om de inzichten uit de rechtspraak van het EHRM mee te nemen bij de formulering van de nieuwe strafbaarstelling. Overigens is er, wat betreft de voortrekkersrol van het EHRM, een parallel te trekken met de aanpak van milieu- en klimaatkwesties, een onderwerp waar ik mij ook in mijn onderzoek mee bezig houd.”
Onlangs publiceerde advocaat Ine Avontuur haar jaarlijkse zwartboek over dodelijk huiselijk geweld, waarover we bij Mr. ook berichtten. Zij constateert dat de bestrijding van geweld tegen vrouwen momenteel ‘nauwelijks prioriteit’ heeft. Deelt u dat inzicht?
“Er zijn positieve ontwikkelingen, maar ook duidelijk blinde vlekken. Positief is dat het Openbaar Ministerie beleid heeft geformuleerd omtrent femicide. Dit beleid is grotendeels gebaseerd op criminologisch onderzoek, waarbij risicotaxatie plaatsvindt op basis van het concept van coercive control. In deze taxatiemodellen speelt gender terecht een belangrijke rol. Voor de opsporing van een toekomstige strafbaarstelling van dwingende controle is training cruciaal. Daar moet geld en menskracht voor vrij worden gemaakt. Het focussen op patronen betekent dat opsporingsambtenaren niet alleen naar incidenten moeten vragen, maar juist naar patronen binnen de relatie. Ook is het van groot belang dat rechters in staat zijn om het bewijs op de juiste wijze te waarderen.”
In de samenleving en op sociale media wordt de problematiek rondom femicide nogal eens ontkend. Wat zou u willen zeggen tegen mensen die het bestaan van het fenomeen femicide bestrijden?
“Het is moeilijk om in gesprek te gaan met mensen die zuivere feiten ontkennen. Er zijn bovendien veel misinterpretaties en misverstanden over het onderwerp. Het valt mij op dat de term ‘femicide’ vaak snel wordt gekoppeld aan feminisme, iets wat vaak met argwaan wordt bekeken. Dit is onterecht, omdat feminisme juist kan bijdragen aan een vernieuwende en genuanceerde kijk op de problematiek. Zorgwekkend is dat er mensen zijn die daadwerkelijk geloven in de suprematie van de man. Bonnie Hoving gebruikte recent de term ‘rapeocracy‘ om het regime van Trump te beschrijven, een term die de ernst van de situatie goed weergeeft. Wat zij beschrijft, doet ook mij de moed in de schoenen zinken.”
De Universiteit Leiden was vorige week nog in het nieuws wegens de start van de zogeheten ‘estafettestaking’ tegen de bezuinigingen in het hoger onderwijs. Bent u ook de barricades opgegaan?
“Met mijn jongste zoon Moos (3) op de arm, want zijn toekomst – en die van vele anderen – staat op het spel.”
Welke jurist verdient wat u betreft een compliment?
“Juristen die zich inzetten voor de belangen van slachtoffers van gendergerelateerd geweld verdienen een compliment. Een voorbeeld daarvan is Ariane Hendriks, die zich jarenlang in haar familierechtelijke praktijk heeft ingezet voor deze slachtoffers en dat nu nog steeds doet tijdens haar werk als docent aan Tilburg University. Het belang van haar werk wordt onderstreept door bevindingen van de Group of Experts on Action against Violence against Women and Domestic Violence (GREVIO), die de implementatie van het Verdrag van Istanbul monitort, een belangrijk document in de strijd tegen geweld tegen vrouwen. Hoewel er al veel vooruitgang is geboekt, is er (ook) binnen dit rechtsgebied nog een lange weg te gaan.”
Met welke historische figuur zou u graag eens in gesprek gaan?
“Ik zou graag in gesprek gaan met Aletta Jacobs, een pionier op het gebied van vrouwenrechten en vrede. In 1915 organiseerde ze een Vredescongres waarbij vrouwen uit twaalf landen bijeenkwamen om wereldleiders op te roepen het bloedvergieten van de Eerste Wereldoorlog te stoppen en met vredesbesprekingen te beginnen. Misschien wordt het tijd voor een nieuw congres.”
Wat is uw favoriete wetsartikel?
“Mijn favoriete wetsartikel is artikel 1 EVRM, omdat het de basis legt voor de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden in Europa.”
Welk boek las u het laatst?
“Met mijn oudste zoon lees ik De zweetvoetenman, over rechtszaken & regels (en een hoop gedoe) van Annet Huizing. We lezen nu over het zeilmeisje Laura, dat eerst niet en later wel in haar eentje de zee op mocht.”
Als u het voor het zeggen had, dan…?
“… zou ik in vrede investeren. In moreel leiderschap en internationaal recht.”
