In 2018 ging Marc Zuckerberg overstag en opperde het idee een onafhankelijk hoger gerechtshof te installeren. Dit orgaan moest ervoor zorgen dat – na jarenlange kritiek – hij als CEO van Facebook niet het laatste woord zou hebben over welke content wel en niet geplaatst mocht worden op Facebook en Instagram.
Eerste uitspraken
In 2020 is daarom de Facebook Oversight Board tot wasdom gekomen. Begin dit jaar heeft deze raad van beroep bindende uitspraken gedaan over onder andere vrouwelijke tepels in het kader van borstkanker (Brazilië), een vermeend citaat van Goebbels (Verenigde Staten) en de verwijdering van historische foto’s naar aanleiding van denigrerend taalgebruik (Azerbeidjan). Critici hebben zich verzameld in The Real Oversight Board. Het is een groep van academici, journalisten en andere experts die de raad van Facebook beschouwen als een schijnoplossing om van de aanhoudende kritiek af te zijn.
Tegengas
Hoewel de diverse en indrukwekkende groep van leden van de Facebook Oversight Board ervan overtuigd is onafhankelijk te kunnen opereren, is de kritiek niet allerminst. Zo zijn de leden van de raad uitgekozen door Facebook zelf, wordt de groep gefinancierd, weliswaar via een onafhankelijk fonds en kan het maanden duren voor de raad uitspraak doet over een kwestie. Daarnaast kan de raad maar een beperkt aantal zaken onder de loep nemen en zal het gros van de dilemma’s (welke content wel of niet te plaatsen) onbesproken blijven.
Schijnoplossing
Los van bovenstaande kritiekpunten is een veel groter probleem het feit dat Facebook onze maatschappij in enorme mate beïnvloedt door het algoritme dat bepaalt welke content (bijdragen, groepen, advertenties) wij überhaupt te zien krijgen. Dit algoritme houdt Facebook bewust geheim, waardoor dus niet te achterhalen valt, hoe je wordt beïnvloed.
De kleine greep uit het assortiment van Facebook-posts die behandeld wordt door de Facebook Oversight Board, lijkt hiermee inderdaad meer een schijnoplossing die de aandacht probeert af te wenden van het grotere probleem. Dat platforms als Facebook een enorme machtige positie innemen in onze maatschappij en de democratie direct beïnvloeden, bleek al uit de Cambridge Analytica-affaire. De zaak wordt haarfijn beschreven in het boek The Age Of Surveillance Capitalism van Shoshana Zuboff. Een prominent figuur dat zich ook heeft aangesloten bij het kritische platform The Real Oversight Board.
Het valt dus nog maar te bezien of deze raad standhoudt. En of er in de toekomst een echte oplossing komt om de macht van Facebook te controleren. Bij voorkeur niet door een orgaan dat door Facebook zelf in het leven is geroepen.
