Er wordt door juristen ontzettend veel geklaagd over de samenwerking met hun leidinggevenden. Voor een deel natuurlijk terecht, want de praktijk is soms schrijnend. Dat juristen over het algemeen geen managers zijn en geen goede coaches en er soms een potje van maken weten we natuurlijk allang. Maar hoe kan het dat sommige professionals prima om kunnen gaan met de gebreken van hun bazen en anderen totaal niet? Waarom haalt de ene persoon zijn schouders op en gaat de ander er bijna aan onder door? Een verkenning aan de hand van een casus.
Casus
Je hebt al een paar keer aangegeven dat je in een bepaald rechtsgebied nog onvoldoende thuis bent om grote, complexe zaken zelfstandig af te handelen. Toch blijft je leidinggevende, die bovendien na een jaar samenwerking je naam nog steeds fout spelt, dat soort dossiers op je bureau dumpen zonder enige vorm van sturing of hulp. Je wordt lekker voor de leeuwen geworpen, waardoor jij regelmatig midden in de nacht door je mails scrolt om te checken of er al ergens iets fout is gegaan. Daarnaast komt hij afspraken met jou niet na. Heb je afgesproken om de strategie in een zaak te bespreken, is hij ineens niet meer op kantoor en weet jij niet wat te doen, terwijl de cliënt op antwoord zit te wachten. Tegelijkertijd word je vaak tot laat in de avond gestalkt met mails en WhatsApp-berichten in zaken, waarbij jij maar half betrokken bent en ook ben je regelmatig slachtoffer van zijn chaos: tijdens zijn vakantie komt er altijd wel een lijk uit de kast dat door jou moet worden opgelost en hij bedankt je er niet eens voor. Elke keer weer ben je zo boos dat je stoom moet afblazen bij je collega’s en er niets meer uit je handen komt. Ook thuis levert dit spanningen op, omdat je het niet kan loslaten.
Plezier houden in je werk en samenwerken met je baas
Plezier houden in je werk hangt volgens bedrijfseconoom Godelieve Meeuwissen, auteur van het boek ‘Zin houden in je werk’, samen met hoe je erin slaagt met je leidinggevende om te gaan. Kan je dat niet goed of zie je dit als een hopeloze zaak, dan heeft dat een negatieve invloed op je gemoedstoestand. Dan ga je mokken, klagen of kruip je in je schulp en meestal loopt dat verkeerd af: je gooit de handdoek in de ring en vertrekt, omdat je het niet naar je zin hebt of je geraakt in een conflict, waarbij je meestal aan het kortste eind trekt. Niet zelden herhaalt deze situatie zich elders dan weer in een andere versie. Heel frustrerend en minder onschuldig dan het misschien op het eerste gezicht lijkt.
Je moet met iedereen kunnen samenwerken
Hoe groot de impact van een lastige leidinggevende is, blijkt uit de cijfers: meer dan de helft van de mensen die ontslag neemt geeft aan dat de baas daar een rol in heeft gespeeld. Toch ligt het lang niet altijd aan de leidinggevende zelf. Vaak blijkt dat medewerkers niet goed communiceren, te afwachtend zijn of hun eigen aandeel in de situatie niet zien en dus geen eigen verantwoordelijkheid nemen.
Als professional zou je eigenlijk met iedere manager of partner moeten kunnen samenwerken. Dit wil niet zeggen dat je een allemansvriend moet zijn of je overdreven onderdanig of meegaand moet opstellen, maar het vergt wel een zekere flexibiliteit. Elke persoon heeft zo zijn negatieve eigenschappen en eigenaardigheden en het is aan jou om hier je draai in te vinden.
Weet waar je invloed ligt
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Mensen met macht vinden het moeilijk om taken uit te voeren die om onderlinge afstemming vragen, zo blijkt uit onderzoek. Ze zijn vaak zo op zichzelf gericht, dat ze onvoldoende geïnteresseerd zijn in de belangen en behoeften van mensen met wie ze samenwerken. De harde realiteit is dat je maar weinig vat hebt op het gedrag van je leidinggevende; je kunt alleen invloed uitoefenen op je eigen gedrag en bepalen hoe je met hem of haar omgaat. Door je eigen gedrag constructief te managen, krijg je meer grip op de situatie en neem je ook verantwoordelijkheid voor jouw aandeel in de relatie. Sommige professionals kunnen dat van nature; anderen hebben daar meer moeite mee. Behoor je tot die laatste groep dan heb ik nog een aantal tips voor je om constructief samen te werken met je lastige baas:
- Ga bij jezelf te rade en bedenk oplossingen. Maak een lijstje met redenen waarom het niet (meer) klikt tussen jullie. Ga na wanneer het omslagpunt kwam: was er een specifieke aanleiding? En wat was jouw rol daarin? Wellicht geeft dit inzicht en daarmee ook een basis voor oplossingen. Wat zou je kunnen doen?
- Beschouw dit als een oefening. In je carrière zul je nog verschillende keren met lastige mensen moeten samenwerken en op deze manier word je er steeds beter in. Learning by doing.
- Bedenk een gebruiksaanwijzing ‘hoe om te gaan met..’. Iedereen heeft zo zijn gebreken. De ene baas is chaotisch, de ander een controlfreak, weer een ander een tiran of een slapjanus, er is altijd wat. Door na te denken over de vraag hoe iemand in elkaar zit, hoe je daarmee omgaat en wat je niet en wel kan doen, leer je dit beter te hanteren en krijg je meer grip op de situatie. In de casus zou je bijvoorbeeld kunnen proberen om, zodra er een nieuwe zaak door je leidinggevende op je bureau wordt gedumpt, standaard een afspraak met hem in te plannen voor overleg, zodat je meteen je vragen kwijt kan. Je kunt bepaalde dingen ook minder serieus nemen. Je doet je best en meer kan je niet doen. Als er tijdens zijn vakantie een lijk uit de kast komt, probeer je het op te lossen, maar als dat niet lukt stoor je hem tijdens zijn vakantie en vraag je om instructies. Vraag ook advies aan collega’s: hoe gaan zij met hem om?
- Werk aan de relatie. Een goede en persoonlijke relatie is goud waard. Hoe beter de band, des te meer wederzijds begrip en sympathie je doorgaans voor elkaar hebt. Dat creëert onderling vertrouwen en dat is de basis voor een goede samenwerking. Je baas zal ook meer rekening met je houden, als hij je sympathiek vindt. Probeer vooral naar overeenkomsten te zoeken, want dat schept een band. Wellicht delen jullie een bepaalde hobby of houden jullie van dezelfde muziek. Het helpt ook om elkaar regelmatig te zien. Als je elkaar weinig ziet en vooral over de mail contact onderhoudt, komt de relatie niet echt van de grond. Bovendien kan je eerder anticiperen op situaties als je iemand goed kent. Dan weet je precies wat de valkuilen zijn. Is je leidinggevende een chaoot, dan zal je misschien sneller zelf proactief zijn in zijn dossiers, de deadlines in de gaten houden en hem attent maken op wat nog moet gebeuren.
- Help hem succesvol te zijn. Elke leidinggevende wil de support van zijn mensen voelen om te mogen schitteren. Hoe kun je hem ondersteunen in zijn missie? Als je daarop gericht bent, wordt de samenwerking een stuk makkelijker, omdat hij zich dan goed bij jou gaat voelen en als gevolg daarvan meer zijn best zal gaan doen om het jou naar de zin te maken. Probeer te achterhalen wat de persoonlijke doelen, drijfveren, belangen en prioriteiten van je leidinggevende zijn. Als jij weet wat hij belangrijk vindt, dan kun je daarop anticiperen.
- Begrijp je leidinggevende en manage de verwachtingen. Dit hangt met het vorige punt samen. Welke persoonlijke behoeften heeft hij, hoe wil hij werken, wat verwacht hij? Waar word je op afgerekend? Als je het antwoord hierop weet kun je beter anticiperen op wat hij nodig heeft en verwacht van jou. Is jouw baas bijvoorbeeld iemand die er een hekel aan heeft om tegen deadlines aan te werken, wacht dan niet tot op het laatst met het inleveren van je stukken. Is hij van de hoofdlijnen, val hem dan niet lastig met details, het kan allemaal helpen om de verstandhouding positief te beïnvloeden. De verwachting van de gemiddelde manager of partner in een juridische werkomgeving is dat je loyaal bent, ontzorgt, het werk opruimt waar hij zelf geen tijd voor heeft en beschikbaar bent als hij je nodig heeft. Dit wordt ook wel managing up genoemd: dit betekent dat je onderzoekt waar je leidinggevende werkelijk om geeft en dat je daar vervolgens naar handelt om er zelf ook beter van te worden.
- Werk harder dan de rest. Wie veel uren maakt, altijd aanwezig is, meer doet dat zijn collega’s en opvalt door zijn hands on- mentaliteit, heeft doorgaans een streepje voor. Als je dit kan opbrengen, krijg je er meestal ook wat voor terug, namelijk een baas die bereid is rekening met jou te houden.
- Choose your battles. Je moet aanvoelen wanneer je ergens een punt van moet maken en wanneer je het even moet laten lopen. Misschien heb je gelijk, maar is het even niet handig daar nu op terug te komen of om je baas gezichtsverlies te laten lijden. Ja, mogelijk is het een chaoot en dreigt een deadline niet gehaald te worden. Misschien moet dat even niet door jou benadrukt worden, maar is het op dat moment belangrijker om loyaal te blijven en te helpen. De gemiddelde leidinggevende vindt het wel fijn en ervaart het ook als loyaal als je je problemen met hem bespreekt in plaats van met anderen in de organisatie. Ook de manier waarop je problemen bespreekbaar maakt is relevant. Daarvoor moet je hem een beetje kennen. Sommige managers of partners voelen zich meteen in hun wiek geschoten als je kritiek uit, zeker als dat via HRM of bestuur gebeurt, anderen vinden het prima als je gewoon meteen zegt waar het op staat en aangeeft dat bepaalde zaken anders georganiseerd moeten worden.
- Probeer concrete afspraken te maken. In deze casus zou dit een oplossing kunnen zijn: maak duidelijke afspraken over jullie overleg in zaken, hoe je op de hoogte wordt gehouden, over zijn begeleiding in zaken, over de wijze van overdracht tijdens de vakantie en over jouw bereikbaarheid/beschikbaarheid. Je mag hem erop aanspreken als hij zich daar niet aanhoudt. Je mag voor jezelf opkomen en jezelf belangrijk maken in zijn agenda. Als je het voor elkaar zou kunnen krijgen dat elke dag op een vast tijdstip een overlegmoment met hem wordt ingepland, dan wordt dit een onderdeel in zijn agenda en is het voor hem lastiger om jou te omzeilen.
- Beheers je emoties. Het is de kunst te leren om niet primair te reageren.
Direct zijn en alles maar eerlijk van je afgooien is zoiets als bij pokeren al je kaarten laten zien. Dus denk goed na voordat je wat zegt en doet. Dat is een stuk volwassener en kom sterker over. Het is soms wel even lekker om stoom af te blazen bij je collega’s, zoals in de casus, maar je kaapt wel hun tijd en zeurders en klagers zijn doorgaans niet populair. De situatie zelf verandert er ook niet door, dus je lost er niets mee op en je collega’s weten dat ook. Als je het thuis ook nog eens gaat bespreken, blijf je erin hangen en ga je ontevreden naar bed. Geen aanrader. - Denk positief. Het glas is halfvol. Probeer je te richten op de dingen die je leidinggevende wel goed doet. Wellicht is het een chaoot, maar gunt hij je mooie zaken of maakt hij zich sterk voor jouw promotie. Daardoor ga je positiever over hem denken, krijg je zelf een beter gevoel en dat komt de verstandhouding dan ook weer ten goede. Dat geldt ook voor je gedachten in het algemeen. Positieve gedachten kunnen jou helpen om constructiever om te gaan met dit soort situaties, waardoor je je plezier in je werk kunt behouden. Er gaan heel veel dingen wel goed, je hebt leuke collega’s, je werkt in mooie zaken, je leert veel en wellicht is deze leidinggevende straks alweer weg. Er is altijd wel iets om je aan vast te houden en je eigen situatie te relativeren.
De moraal van dit verhaal: laat je leven niet verzuren en je plezier niet verpesten door je leidinggevende. Er is veel meer mogelijk dan je denkt, als je zelf maar de verantwoordelijkheid neemt om dat te organiseren.
Literatuur en bronnen
Godelieve Meeuwissen, Zinhouden in je werk, ISBN: 9789491757518
https://www.nrc.nl/nieuws/2016/03/14/waarom-je-baas-minder-goed-kan-samenwerken-a1493586
