Ministers Dekker (Rechtsbescherming) en Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) hebben een voorstel voor een staatscommissie Rechtsstaat naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze commissie moet het functioneren van de rechtsstaat analyseren en met voorstellen komen om deze te versterken, zodat burgers in de toekomst niet meer verstrikt raken tussen de raderen van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. In de motie Omtzigt/Van Dam – naar aanleiding van de Parlementaire ondervraging Kinderopvangtoeslag – is hier om gevraagd.
Rechtsstatelijke cultuur
De staatscommissie zal de regering adviseren over relevante verbeteringen in de onderlinge verhouding tussen de staatsmachten, waaronder de bevordering van de rechtsstatelijke cultuur, vanuit het perspectief van de versterking van de positie van burgers in onze rechtsstaat. Te denken valt daarbij aan de bescherming van burgers tegen maatregelen of beslissingen van de wetgever of bestuursorganen. De staatscommissie wordt daarbij gevraagd om in het bijzonder aandacht te besteden aan de manier waarop met concrete maatregelen invulling kan worden gegeven aan een betere informatie-uitwisseling tussen de staatsmachten, een verbetering van de toegang tot en de toegankelijkheid van de staatsmachten en het mechanisme van een rechtsstaatagenda.
Vertegenwoordigers Rechtspraak
In de aanloop naar het opstellen van de conceptopdracht heeft het kabinet diverse voorbereidende gesprekken gevoerd, waaronder met vertegenwoordigers van de rechterlijke instanties. Daar werd voorgesteld dat de staatscommissie met zo concreet mogelijke en praktisch toepasbare voorstellen komt, waarvan niet alleen rechtsstaatgeleerden zich een beeld kunnen vormen, maar die ook voor ‘gewone’ burgers aansprekend, voorstelbaar en relevant zijn. De vertegenwoordigers van de staatsmacht Rechtspraak stellen dat deskundigheid en pluriformiteit (qua wetenschappelijke samenstelling) van belang zijn, en dat de drie staatsmachten zich (evenredig) vertegenwoordigd voelen in de staatscommissie. Ook vragen zij aandacht voor voldoende ‘frisse gezichten’.
Bronnen
De staatscommissie zal bij het werk het rapport van de Venetiëcommissie raadplegen. Daarin staat dat Nederland in de kern een robuuste democratische rechtsstaat is maar dat het ook geen kwaad kan inspanningen te verrichten voor het behoud en de versterking ervan. Daarnaast zal de commissie gebruik maken van bronnen zoals het eindrapport van de staatscommissie parlementair stelsel (Lage drempels, hoge dijken. Democratie en rechtsstaat in balans, 2018), het advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (Een Sterkere Rechtsstaat: verbinden en beschermen in een pluriforme samenleving, 2020), jaarverslagen van de Raad van State en de Hoge Raad, Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (2020), het rapport van de werkgroep reflectie toeslagenaffaire Rechtbanken (Recht vinden bij de rechtbanken, oktober 2021) en het reflectierapport van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Lessen uit de kinderopvangtoeslagzaken, november 2021).
Naar verwachting zal het nieuwe kabinet de staatscommissie Rechtsstaat instellen. Klik hier voor de aanbiedingsbrief.
