In het aandeel juristen in de Tweede Kamer is al decennialang een dalende trend waar te nemen, en ook in de top van het ministerie van Justitie en Veiligheid is thans geen meester in de rechten meer te vinden. In gemeenteraden zijn ze er wel, al zijn er geen cijfers voorhanden. Wat is de meerwaarde van juristen in de lokale politiek? Mr. sprak met advocaten annex raadsleden Bisar Çiçek en Anna van Popering-Kalkman, en oud-rechter Ger Vermeulen over de combinatie van de juridische praktijk en de lokale politiek.
Machtige overheid
In Moerdijk is Bisar Çiçek voor het eerst lijsttrekker namens de Moerdijkse PvdA. Wel zit hij al sinds 2014 in de raad. In het dagelijks leven is hij straf- en bestuursrechtadvocaat bij Schouten Legal in Breda. Çiçek (28) is sinds zijn zeventiende politiek actief en werd in 2014 voor het eerst raadslid. En dat bevalt nog altijd uitstekend, “want je hebt direct contact met je inwoners. De gemeente kent mij, ik ken ongeveer iedereen in de gemeente. En dan zijn de lijntjes heel kort.”
Çiçek ziet een belangrijke parallel tussen zijn beide rollen. “Als advocaat ben je partijdig. Je staat pal voor je cliënt. “Als gemeenteraadslid is dat eigenlijk niet anders: je staat pal voor je inwoners en voor je gemeente. Als advocaat doe je alles om voor je cliënt het beste uit een zaak te halen.” En voor de inwoners van zijn gemeente doet hij precies hetzelfde. “Je bent herder van je eigen schapen.”
Hij vervolgt: “Als advocaat kom ik voor mijn cliënt op tegen een best wel machtig OM en een best wel machtige overheid. Ook inwoners kunnen aanlopen tegen een machtige gemeente of machtig bestuursorgaan. Dan is het fijn dat ik als gemeenteraadslid hun stem kan vertolken in de gemeenteraad.”
Maatschappij begrijpen
Çiçeks keuze voor de studie rechten kwam eveneens voort uit een maatschappelijke drijfveer. “Als ik om me heen keek, zag ik een heleboel situaties die gewoon ronduit niet klopten. En ik vond dat dat anders moest.” Het politieke bewustzijn kwam later. “In hoeverre wist ik op die leeftijd wat socialisme of sociaaldemocratie was? Eén ding wist ik wel: er klopt iets niet. Om te begrijpen waarom de dingen werken zoals ze werken, ben ik rechten gaan studeren. En om op te komen voor de zwakkeren in de samenleving ben ik advocaat geworden.”
Verkapt hoorcollege
Zijn juridische kennis komt in de raad enorm van pas. “Omdat je bepaalde procedures heel goed onder de knie hebt, en daardoor ook heel goed weet hoe je iets voor elkaar moet krijgen.” Dat is natuurlijk erg nuttig, maar het is oppassen dat je geen informatieloket wordt. “Het komt regelmatig voor dat ik een verkapt hoorcollege bestuursrecht geef in de gemeenteraad.”
Fit blijven
Het vergt veel om alle ballen hoog te houden. Çiçek begrijpt dat collega’s wegens tijdgebrek een raadslidmaatschap er niet bij kunnen hebben. Zelf lukt het hem doordat hij een georganiseerd type is – “ik werk in blokken van kwartiertjes” – en vooral: door fit te blijven. “Ik sport heel veel. Het helpt dat ik na een nacht lang vergaderen niet moe ben. En ik let op mijn dieet.” Maar rustmomenten zijn schaars, zeker nu er in het weekend geflyerd moet worden.
Volgens Çiçek zou er iets moeten gebeuren om het raadslidmaatschap beter te kunnen combineren met een maatschappelijke carrière, bijvoorbeeld door meer fractieondersteuning mogelijk te maken. Al is het “niet populair om te zeggen dat politieke ambtsdragers het moeilijk hebben.”
Het politieke bloed
Anna van Popering-Kalkman (38) kan erover meepraten. Ze beleeft een ongekend turbulent jaar, waarin ze partner werd bij Bos Van Eck Advocaten te Gouda, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Goudse gemeenteraad en bovendien lijsttrekker namens die partij voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Naast haar Leidse rechtenstudie behaalde Van Popering een politicologische propedeuse, maar na haar afstuderen richtte ze zich volledig op een carrière als advocaat. Na enkele jaren kroop het politieke bloed toch weer waar het niet gaan kon en belandde ze – na een bestuurslidmaatschap bij de Goudse afdeling van haar partij – in de raad. Daar zit ze nu acht jaar.
Netwerk
Als jurist heeft ze in het raadswerk veel profijt van haar achtergrond. “Ik vind dat je vanuit je rechtenstudie en als advocaat heel veel bagage meekrijgt voor in de raad. Je moet verordeningen opstellen, moties, amendementen. Daar heeft je juridische fijnzinnigheid gewoon heel veel meerwaarde. En je hebt een goed analytisch denkvermogen.”
Die combinatie van het raadswerk met de advocatuur heeft absoluut voordelen. “Omdat ik werk in dezelfde stad waar ik ook raadslid ben, had ik door mijn werk al een groot netwerk. Daaruit haal ik veel kennis en inspiratie voor mijn raadswerk. Omgekeerd weet ik door mijn politieke rol ook veel over wat er speelt in de stad en heb ik heel veel nieuwe mensen leren kennen.”
Feitenvrij
Wel blijkt de politiek soms een heel andere wereld dan de rechtspraktijk. “Wat ik lastig vond, is dat politiek soms ook wel heel erg feitenvrij is. Als advocaat ben ik gewend: ik kan wel iets roepen, maar uiteindelijk is er een rechter die als het ware mijn huiswerk controleert en als ik de grootst mogelijke onzin uitkraam, gaat dat ergens een keer heel pijnlijk uitkomen.” Het stoort Van Popering wanneer medepolitici een minder groot belang hechten aan juridische houdbaarheid. “Zorg dat je argumentatie deugt en ga geen evidente onzin roepen.”
Kameleon onder de toga
Andersom heeft de politieke ervaring ook een positieve invloed op haar competenties als advocaat. “Als advocaat ben je een kameleon onder de toga. Het ene moment sta ik een werknemer bij die wordt ontslagen, de andere keer sta ik de werkgever bij en houd ik een diametraal ander verhaal. De politiek heeft me gedwongen om als het ware onder die toga vandaan te kruipen en meer van mezelf te laten zien.” Ook kreeg Van Popering door haar politieke optredens meer zelfvertrouwen. “Toen ik acht jaar geleden begon verschool ik mezelf achter cliënten en wetskennis. In de raad ben ik als persoon wat meer naar buiten getreden.”
Verschil maken
De advocatuur staat bij Van Popering nog altijd op één, maar de politiek zou ze voor geen Goudse kaas willen missen. “Als advocaat heb je een zaak, die los je op en daarna gaat de wereld verder zoals ‘ie was.” Natuurlijk geeft ze alles om de belangen van cliënten zo goed mogelijk te verdedigen, “maar in de politiek kun je in bredere zin maatschappelijk een verschil proberen te maken. Dat vind ik heel erg mooi.”
Eindelijk politiek actief
Ger Vermeulen (70) trad juist niet eerder als politicus op de voorgrond. Hij neemt een leven lang juridische ervaring mee naar de gemeenteraad. In Almelo, de gemeente waar hij nu meedingt naar een zetel in de raadszaal, was hij tot voor kort rechter.
Maar “op een gegeven moment mag je niet meer van de koning, dat is heel jammer”, laat hij glimlachend weten. Voordeel is dat hij nu wel politiek actief kan zijn. Reeds lange tijd is hij VVD-lid – hij was zelfs voorzitter van de lokale afdeling in Almelo – maar een politiek ambt bekleedde hij nimmer.
Machtenscheiding
Als lid van de zittende magistratuur kon dat niet. Niet wegens een wettelijk beletsel, maar omdat zijn toenmalige rechtbankpresident dat, in goed overleg, ontraadde. “En ik was dat helemaal met hem eens”, zegt Vermeulen. “Een relatief grote gemeente als Almelo is vaak betrokken bij procedures. Dan is het wat gek als er een rechter in de rechtbank zit die ook en passant iets doet in de gemeente. Dat vond ik zelf ook niet zuiver.” Dat rechtsstatelijke besef zit er stevig ingebakken – “De scheiding der machten vind ik een waanzinnig belangrijk element in ons land” –, hetgeen in de landelijke politiek volgens hem nog wel eens ontbreekt. “De rechterlijke macht wordt tegenwoordig steeds vaker als hinderlijk ervaren. Die doet uitspraken die de politiek soms helemaal niet leuk vindt.”
Integriteitsvaccin
Nu hij geen rechter meer is, kan het wel. “En de VVD Almelo zei: nou, heel graag.” Dat Vermeulen niet meer rechtspreekt betekent overigens geenszins dat hij stilzit. Hij werkt twee dagen in de week in de advocatuur als adviseur arbeids- en ondernemingsrecht bij SPRAAQ advocaten in Almelo, is voorzitter van allerlei commissies en wordt veel gevraagd voor arbitrageprocedures. Voor belangenverstrengeling is Vermeulen echter niet bang. “Als rechter word je geïnjecteerd met het integriteitsvaccin. Je moet altijd afwegen: kan ik zo’n zaak doen? Wij leerden dat je al héél snel moet vinden dat je zo’n zaak niet kunt doen.” Het kennen van de neef van de achterbuurman is dan al genoeg om ervan af te zien.
Meerwaarde
Maar een door de wol geverfde oud-rechter heeft natuurlijk meer dan enkel onkreukbaarheid te bieden: ook van zijn juridische kennis verwacht Vermeulen in de gemeenteraad veel plezier te hebben. “Niet altijd is juridische kennis in even overvloedige mate aanwezig.” En dat terwijl het raadswerk vol zit met juridische complicaties. “Het leven is één groot juridisch strijdtoneel. Ik denk dat juridische kennis in de gemeenteraad alleen maar meerwaarde kan hebben.”
Pamfletjes
Die inhoudelijke bijdrage staat voorop. Vermeulen wil zich graag verdienstelijk maken voor de gemeente Almelo, maar het heetst van de verkiezingsstrijd laat hij liever over aan zijn medekandidaten. “Dat is het probleem als je rechter bent geweest: ik ga niet mezelf hier op het marktplein lopen verkopen.” Als de mensen op hem willen stemmen is dat natuurlijk prachtig, maar als ze dat niet willen, ligt hij daar zeker niet wakker van. “Hé, wie loopt daar?”, schetst hij de situatie. “O, dat is die oud-rechter. Die loopt nu met pamfletjes te sjouwen. Daar ben ik wat minder geschikt voor”, lacht hij.
