Dat blijkt uit het rapport ‘Re-integratie en recidive na een verblijf op de TA’ van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) en de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, dat de demissionaire ministers Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Dekker (voor Rechtsbescherming) aan de Tweede Kamer hebben aangeboden.
Veilige terugkeer
In Nederland worden verdachten van en veroordeelden voor een terroristisch misdrijf op een van de drie terroristenafdelingen (TA) geplaatst, waarbij met strenge toezichts- en veiligheidsmaatregelen wordt gewerkt aan een zo veilig mogelijke terugkeer in de samenleving. Sinds de oprichting van de terroristenafdeling in Vught in 2006 zijn er ruim 180 gedetineerden teruggekeerd naar de samenleving.
Eerder onderzoek
Het is voor het eerst dat wetenschappers van het NSCR en de VU de volledige criminele ‘carrière’ van ex-gedetineerden van de terroristenafdeling in kaart hebben gebracht. Uit eerder onderzoek van NSCR uit 2018 bleek al dat zowel de sociaaleconomische achtergrond van verdachten van terrorisme als hun criminele activiteiten lijken op die van andere verdachten. In de nieuwe studie, die tot stand is gekomen met een subsidie van het ministerie van Justitie en Veiligheid, is gekeken of theoretische inzichten en empirische kennis over het re-integratieproces van reguliere ex-gedetineerden te ‘vertalen’ zijn naar deze specifieke groep ex-gedetineerden uit de terroristenafdeling.
Gecombineerde data
Onderzocht is hoe het na hun vrijlating met deze ex-gedetineerden uit de TA gaat en of ze opnieuw een terroristisch of ander soort misdrijf hebben gepleegd. Aan de hand van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek is gekeken hoe deze ex-gedetineerden het doen op het gebied van werk, inkomen, opleiding en huishoudsamenstelling. De onderzoekers namen ook justitiële documentatie onder de loep om te zien hoeveel ex-gedetineerden opnieuw zijn veroordeeld en voor welk delict. Daarnaast zijn er interviews gehouden met de ex-gedetineerden en hun familie, om inzicht te krijgen in onder meer welbevinden, motivatie en ideologie.
Minder recidive
Uit deze informatie blijkt dat ex-gedetineerden uit de TA net als reguliere ex-gedetineerden problemen hebben op het gebied van werk, huisvesting en schulden. Een kwart van degenen die in de TA gedetineerd zaten pleegde in de jaren na detentie minimaal één misdrijf. Bij negen van hen ging het om een terroristisch misdrijf. Meestal ging het om een veroordeling voor ‘deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van terroristische misdrijven’. Maar na hun vrijlating gaat deze specifieke groep ex-gedetineerden minder vaak opnieuw in de fout dan andere ex-gedetineerden, van wie bijna de helft binnen twee jaar na vrijlating recidiveert.
Uit het onderzoek blijkt ook dat meer dan de helft van de ex-gedetineerden uit de TA ook vóór de detentie al minstens één keer is veroordeeld, meestal voor vermogens- of geweldsdelicten of voor misdrijven tegen de openbare orde. Een kwart is voorafgaand aan het verblijf in de TA verdacht geweest van zes of meer delicten.
Extremistisch netwerk
De met deze ex-gedetineerden gehouden interviews maken duidelijk dat sommige ex-gedetineerden, eenmaal terug in de maatschappij, weer gebruikmaken van hun ‘oude’ extremistische netwerk. De kans op terugkeer naar dat netwerk lijkt onder meer groter wanneer ze zich onvoldoende ondersteund voelen en wanneer ze veel financiële problemen hebben of problemen met huisvesting. Ook een dreigend mogelijk verlies van de Nederlandse nationaliteit en onzekerheid over het verkrijgen van een Verklaring Omtrent het Gedrag kunnen voor problemen zorgen.
Ondersteuning cruciaal
Er is dan ook aanleiding om te concluderen dat ex-gedetineerden uit de TA gebaat zijn bij een intensievere voorbereiding op hun vrijlating en ondersteuning na de detentie, aldus de onderzoekers. Nu een ondersteunend netwerk na detentie cruciaal blijkt te zijn, is het volgens hen belangrijk dat de band met kinderen en andere familieleden en vrienden buiten het extremistische netwerk tijdens de detentie waar mogelijk onderhouden wordt.
