Tja, de Fyra, onze hoogsteigen vierstedentrein in spe. De naam komt uit Zweden, de trein kwam uit Italië en de bestemming lag in België. Vanuit Nederland gezien dan. Zo lijkt het geheel best Europees. Veel meer is er nog niet van terecht gekomen. De Fyra is nog onderweg.
Ook in Nederland, waarin uiteenlopende betrokkenen niet allemaal op hetzelfde spoor zitten. Zeker niet als het gaat om de afrekening. Uiteindelijk draait de reiziger er voor op. Of kan die toch beter thuisblijven? Niet alleen omdat de trein niet rijdt? Waartoe al die fysieke mobiliteit? Virtueel zijn wij toch al wereldwijd verbonden? Is het niet veel beter om die hele Fyra te vergeten?
En alle investeringen dan? Die kunnen toch niet in één keer worden afgeschreven? Misschien juist wél, mocht dat toch meer opleveren dan doorgaan op sporen naar niets of te weinig. Investeringen bieden immers niets meer dan mogelijkheden. Oorspronkelijke doelen kunnen worden aangepast of zelfs helemaal vervangen door andere plannen.
Bijvoorbeeld: man koopt kaartje naar Brussel. Moet hij gaan, omdat het anders zonde is van het geld? Dat hangt er maar van af, zelfs als het kaartje niet kan worden teruggegeven. Mét kaartje heeft de reiziger de extra mogelijkheid om naar Brussel te gaan – als de trein rijdt tenminste. Of niet. Het is gewoon gratis uit of gratis thuis, tenminste, als de investering eenmaal is gedaan en niet kan worden teruggedraaid.
De neiging om eenmaal uitgegeven geld ook te besteden waarvoor het bedoeld was zit diep. Dom is het vaak genoeg wél. Ook in het groot wordt dit graag over het hoofd gezien. Tenminste moet worden berekend wat wordt gewonnen en verloren als de Fyra-stellen helemaal aan de kant worden gezet en te koop worden aangeboden. (Stop er studenten in of verscheep ze desnoods naar de Chinezen: steelbare technologie zal er niet echt in zitten.) Goedkoper geschikt en nauwelijks langzamer materieel was er al. De malle naam kan ook in de aanbieding. Als dit allemaal maar wél op tijd gebeurt.
Er is een lichtpunt: juristen kunnen er nog geld aan verdienen. Die gaan dan met het vliegtuig naar Italië, om aldaar en elders de bouwers van de trein te bedreigen. Dat gaat allemaal nog langer duren dan de vertraging van de Fyra zelf. Dreiging met rechtszaken doet treinen nog niet op tijd op tijd rijden. (Zuiver academische vraag van beroepsethiek: kunnen advocaten en andere juristen deze cliënten niet beter raden om van dit geldverslindend gedoe af te zien? Duur advies misschien, gezien de mogelijk gederfde omzet, maar daarom nog niet zinloos.)
De schuld van de mislukte Fyra ligt niet alleen bij de Italiaanse bouwers. Zo Europees is het debakel helemaal niet. Nederlands nationalisme heeft meer schade aangericht dan technische mankementen. De nieuwe hoofdlijn mocht onder geen beding naar het buitenland. Nederland moest en zou de concessie krijgen. Daarvoor is dus te veel betaald. Toen was er geen geld meer voor echte treinen. Wél moest Europees worden aanbesteed, aan de hand van typisch Nederlandse eisen. Toen bleven alleen die Italianen over, met materieel dat voor geen meter of gewoon geen meter meer rijdt. Inderdaad: de nieuwe hoofdlijn mocht onder geen beding naar het buitenland. In ieder geval de Fransen – wereldkampioen in hogesnelheidstreinen – hadden het beter gedaan.
Dom doorgaan met gedane investeringen, dom doorgaan met nationale trots tegen Europa: het is allemaal klein conservatisme, angst voor vernieuwing. Kijk vooruit, naar buiten, vergeet de Fyra en nog veel meer, laat alle treinen rijden – ook onze eigen Fyra’s.
