Het afgelopen half jaar is gebleken hoe lastig het is om archieven online te zetten zonder in botsing te komen met het auteursrecht. Zowel het archief in Rotterdam als het archief in Leiden werden op de vingers getikt door de rechter op vordering van collectieve auteursrechtorganisaties.
Het Rotterdamse archief wilde alleen beeldmateriaal van plaatselijke betekenis online zetten en was graag bereid ‘bijvangst’ bestaande uit werk van bekende kunstenaars op eerste verzoek te verwijderen. Maar dat bleek niet voldoende wat betreft de Amsterdamse rechter. Het Leidse archief had de overgrote meerderheid van de rechten geregeld voordat het de lokale kranten (sinds eind negentiende eeuw) online zette, en verwijderde desgevraagd materiaal als er bezwaar werd gemaakt. Ook dat was niet voldoende. Volgens Haagse rechter had vooraf van iedere rechthebbende toestemming moeten worden gevraagd. Of er had een regeling getroffen moeten worden met collectieve belangenorganisaties als Lira en Pictoright. Maar daarvan zijn ook weer niet alle rechthebbenden lid.
Eind oktober trad er een wijziging van de auteurswet in werking ter implementatie van de EU-richtlijn ‘verweesde werken’. Verweesde werken zijn kunstwerken waarvan na uitgebreid zorgvuldig onderzoek is gebleken dat de rechthebbende onvindbaar is. Bij massadigitalisering van honderdduizenden archiefstukken is het echter volstrekt onmogelijk om per stuk uitgebreid onderzoek te gaan doen naar de rechthebbende.
Nieuwe hoop voor een oplossing wordt geboden door een rapport over ‘Extended collective licensing’ dat op 16 december jl. aan de Tweede Kamer werd aangeboden. Extended Collective Licensing (ECL) is een uit Scandinavië bekend model waarbij afspraken tussen gebruikers en collectieve belangenorganisaties als het ware ‘algemeen verbindend’ kunnen worden verklaard, waardoor ze ook van toepassing zijn op niet-aangesloten ‘outsiders’, zolang die niet hebben gekozen voor een ‘opt out’. Alle belanghebbenden lijken voorstander van deze benadering. De kans is daarom groot dat deze praktische oplossing in 2015 zal gaan worden ingevoerd.
