Topfunctionarissen mogen binnen het Openbaar Ministerie maximaal zeven jaar op één plek zitten. Dat staat in het Plan van Aanpak dat het OM heeft gestuurd aan minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). Daarmee geeft het OM gehoor aan de adviezen van de Commissie-Fokkens, die in april een kritisch rapport schreef over de leiderschapscultuur binnen het OM.
De commissie concludeerde onder meer dat het de top van het Openbaar Ministerie heeft ontbroken aan ethisch leiderschap, door niet in te grijpen na hardnekkige geruchten over een geheime liefdesrelatie tussen de twee topmagistraten Marc van Nimwegen en Marianne Bloos.
Groepsdynamiek
In het Plan van Aanpak schrijft voorzitter Gerrit van der Burg van het College van procureurs-generaal: “In de top van het OM was, ook doordat een deel van de procureurs-generaal en hoofdofficieren elkaar al lange tijd kende, een groepsdynamiek ontstaan die het onderling kritisch tegenspreken heeft bemoeilijkt.”
3-5-7-model
Om dergelijke vastgeroeste, schadelijke patronen te voorkomen en de mobiliteit binnen de top van het OM te stimuleren, kiest het Openbaar Ministerie voor het zogeheten 3-5-7-model. Volgens dat model worden topfunctionarissen gestimuleerd om in drie jaar de baan volledig te beheersen, om na vijf jaar na te denken over een andere functie en na uiterlijk zeven jaar van functie te veranderen. Een volgende stap hoeft niet per se een promotie te zijn, maar het kan ook gaan om ‘horizontale verplaatsing’ of een functie buiten het OM, waarna de leidinggevende later met nieuwe competenties kan terugkomen.
Maximumtermijn
Anders dan bij de Rechtspraak kent de wet geen maximale benoemingstermijn voor leden van het College van procureurs-generaal en hoofdofficieren. Het college onderzoekt of zo’n maximumtermijn in de wet moet worden vastgelegd. In de tussentijd zal het college bij iedere topfunctie een termijn afspreken en het functioneren jaarlijks evalueren.
Langdurig rouleren
Het OM wil alternatieven creëren voor het langdurig rouleren binnen de top, omdat “een bestuurder die te lang in dezelfde omgeving werkzaam is, onbewust een te groot stempel zet op het werkklimaat.” Bovendien, schrijft Van der Burg, kan een langere benoemingsduur een negatieve invloed hebben op de mate van tegenspraak. Een remedie kan zijn om kandidaten van buiten het OM aan te trekken en versneld klaar te stomen. Hierbij denkt het OM aan rechters met leiderschapskwaliteiten, en voor de niet-juridische functies aan mensen uit het bedrijfsleven en de overheid.
Twee commissies
Eerder werd al bekend dat het OM vooruitlopend op de bevindingen van de Commissie-Fokkens twee onafhankelijke commissies heeft ingesteld die zich buigen over de benoeming van topfunctionarissen. De benoemingsprocedure is transparanter gemaakt als het gaat om het openstellen van de belangstellingsregistratie, communicatie over de functie-eisen, de manier waarop de selectie en de benoeming zijn gegaan en waarom is gekozen voor de uiteindelijke kandidaat.
Verder stelt het OM, naar het voorbeeld van de Rechtspraak, een visitatiecommissie in die eens per drie of vier jaar de organisatie zal doorlichten. Deze commissie wordt eind 2020 geïnstalleerd.
Jaap Smit
Vooruitlopend op het installeren van deze commissie wordt een begeleidingscommissie samengesteld onder voorzitterschap van Jaap Smit, de Commissaris van de Koning in Zuid-Holland. De begeleidingscommissie zal het OM gevraagd en ongevraagd advies geven over de thema’s in het Plan van Aanpak en op gezette tijden reflecteren en adviseren over het tempo en de kwaliteit van de veranderingen binnen het OM. De commissie bestaat uit maximaal zes interne en externe leden.
Minister Grapperhaus heeft het College van procureurs-generaal gevraagd hem elk kwartaal op de hoogte te stellen van de uitvoering en toereikendheid van het plan.
