Mr. van de week is Marc Hertogh. Hij geeft op donderdag 12 juni een publiekslezing tijdens een debatavond over ‘Boze burgers en de rechtspraak‘. Dit debat wordt georganiseerd ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Groningen. Hertogh is hoogleraar rechtssociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Verder is hij onder meer hoofdredacteur van het International Journal of Law in Context en lid van de Adviescommissie Wetenschappelijk Onderzoek van de Raad voor de rechtspraak.
De kloof tussen rechtspraak en samenleving kan volgens u worden verkleind als kritische burgers serieus worden genomen en worden uitgenodigd om zelf verbeteringen aan te dragen. Dus u vindt dat de Rechtspraak kritische burgers niet serieus neemt?
Er wordt wel veel over maar niet veel met burgers gepraat. De Rechtspraak verwijst weliswaar regelmatig naar enquêtes over het vertrouwen in de rechtspraak, maar we weten nog maar heel weinig over de achterliggende ideeën van kritische burgers. Het valt mij bovendien op dat wanneer het gaat over de ‘gewone’ burger, het bijna nooit gaat over betrokken en goed geïnformeerde burgers die oprechte kritiek hebben op de rechtspraak, maar om stereotiepe ‘boze burgers’ waarbij vooral wordt benadrukt dat rechters afstand moeten nemen van de vox populi.
Wat zou de Rechtspraak precies moeten doen om burgers meer te betrekken?
De Rechtspraak zou veel minder verkrampt moeten omgaan met kritische burgers. De meeste mensen hebben helemaal niet de behoefte om zelf op de stoel van de rechter te gaan zitten, maar willen wel graag meer betrokken worden bij het werk van de rechter. De Rechtspraak moet daarom nog meer haar ramen en deuren open zetten voor het publiek. Er zijn steeds meer succesvolle voorbeelden van crowdsourcing, waarbij burgers (via Internet en sociale media) bijdragen aan het oplossen van lastige problemen. Neem bijvoorbeeld het Amerikaanse initiatief VizSAFE. Met deze mobiele App kan iedereen foto’s en video’s van bijvoorbeeld gevaarlijke situaties in zijn omgeving doorgeven aan politie en lokaal bestuur. Op die manier ontstaat een overzicht van de belangrijkste probleemgebieden en kunnen mensen in de buurt samen aan een oplossing werken. De onderliggende filosofie van dit soort toepassingen spreekt mij erg aan. Ten eerste worden kritische burgers niet gezien als bron van ellende, maar als bron van inspiratie. Ten tweede laat dit zien dat gewone burgers, onder de juiste omstandigheden, net zo’n goede (of betere) oplossingen kunnen bedenken als deskundigen. Deze benadering kan ook voor de Rechtspraak waardevol zijn.
Hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen raadt rechters juist aan wat afstand te bewaren tot de samenleving. Dat bent u niet met hem eens?
Nee, dat zie ik heel anders. Frissen verdedigt een oubollig beeld van rechtspraak. Hierbij houdt de rechter zich zoveel mogelijk verscholen in zijn ivoren toren en spreekt hij vanaf grote hoogte zijn oordeel uit. Dit werkte misschien in de jaren vijftig, maar anno 2014 is dit beeld volstrekt achterhaald. Het is nu juist belangrijk dat de rechter de afstand tot de samenleving niet groter maakt dan nodig is. Ik vind uiteraard niet dat de rechter blind de mening van het grote publiek moet volgen. Maar – net als bijvoorbeeld de WRR – denk ik wel dat de moderne rechter permanent moet werken aan responsieve, transparante en bekritiseerbare rechtspraak.
Als u het voor het zeggen had dan…?
….komt er zo snel mogelijk een speciale App, waarmee burgers via hun tablet of hun mobiele telefoon kunnen doorgeven wat zij goed en slecht vinden aan de Rechtspraak en waarmee ze concrete suggesties kunnen aandragen voor verbeteringen.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
Het doen van empirisch juridisch onderzoek is steeds opnieuw een hoogtepunt. Het is iedere keer weer een verrassing om te zien hoe allerlei dingen die je vooraf hebt bedacht er in de praktijk er toch weer heel anders uit zien.
Wie of wat is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
De krant. Hierin vind ik elke dag nieuwe inspiratie voor mijn colleges en voor mijn onderzoek naar de maatschappelijke betekenis van het recht.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Artikel 1 van de Grondwet. Dit artikel laat mooi zien waarom het belangrijk is om niet alleen te kijken naar de law in the books, maar ook naar de law in action. Op papier is gelijkheid weliswaar een belangrijk ideaal, maar de praktijk op straat, in de politiek en op de werkvloer is vaak nog heel anders.
Welk wetsartikel het slechtst?
Ieder artikel dat is geschreven zonder voldoende rekening te houden met de maatschappelijke context en de (neven)effecten van wetgeving. En dat zijn er helaas een heleboel.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
rechtspraak.nl; njb.nl; rechtensamenleving.org
Welk boek las u het laatst?
Amin Maalouf, De ontheemden.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Met Michelle Obama. Zij is opgegroeid aan de roemruchte South Side van Chicago, zij is gepromoveerd aan Harvard Law School en zij heeft enige tijd als advocate gewerkt. Dit maakt mij erg nieuwsgierig naar de jurist achter de First Lady en naar haar opvattingen over recht en politiek. Zij heeft volgens mij ook een goed gevoel voor humor.
