Mr. van de week is Yuwen Li. Aanstaande donderdag houdt zij haar oratie ‘Judicial Independence in China: an attainable principle?’ aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarmee aanvaardt zij het ambt van bijzonder hoogleraar Chinees Recht aan de universiteit vanwege het Erasmus Trustfonds.
U stelt dat China indrukwekkende vorderingen heeft geboekt op weg naar een meer efficiënte rechterlijke onafhankelijkheid, maar dat het nog lang niet ver genoeg gaat. Maakt u zich zorgen?
Ik kijk met gemengde gevoelens naar de huidige situatie in China. Enerzijds zie ik indrukwekkende vorderingen die in de afgelopen drie decennia zijn geboekt met de hervorming van de rechterlijke macht. Chinese rechtbanken behandelen ongeveer 10 miljoen zaken per jaar. Een groot aantal Chinese rechters heeft nu rechten gestudeerd. Dat was 30 jaar geleden wel anders. Toen had een aanzienlijk deel van de rechterlijke macht geen juridische opleiding genoten. De rechtbankvoorzieningen zijn op veel plaatsen enorm verbeterd. De rechtbanken functioneren goed. Maar het rechtssysteem staat nog in de kinderschoenen. We kunnen er niet omheen dat er veel klachten binnenkomen over rechtbanken en rechters. Rechtbanken die weigeren zaken aan te nemen, beperken het recht van de burger op toegang tot de rechter. Vaak kan een eerlijk proces op basis van de internationale minimumstandaard niet gegarandeerd worden. De rol van advocaten binnen het proces wordt in veel rechtbanken nog grotendeels genegeerd.
Hoewel de hervormingen positieve resultaten hebben opgeleverd onder het bestuur van Xiao Yang, de voormalige President van de Supreme People’s Court (1998-2008), is er helaas in de afgelopen jaren een terugval waar te nemen. Rechterlijke onafhankelijkheid en professionalisering krijgen nu weer minder aandacht en het populisme binnen de rechterlijke macht neemt toe. Van Chinese rechtsgeleerden, advocaten en rechters krijg ik echter de indruk dat de wens om de situatie te verbeteren groot is. Wanneer de politieke situatie er meer open voor staat, hoop ik oprecht dat er een nieuwe ronde van hervormingen plaatsvindt, op weg naar een onafhankelijk, eerlijk en effectief rechtssysteem.
Door toegenomen handelscontacten met China hebben Nederlandse juristen steeds meer te maken met Chinees recht. Dat zal vermoedelijk alleen maar meer worden. Vindt u dat Chinees recht een verplicht onderdeel van de rechtenstudie worden?
Het Chinese rechtssysteem wordt steeds ingewikkelder en het wordt steeds belangrijker voor mensen in het Westen die handels- of andere betrekkingen hebben met China. Sommige Chinese wetten vloeien voort uit buitenlandse regelgeving, maar specifieke wetten, uitvoeringsregels en de handhaving van wetgeving kunnen in China heel anders zijn dan in westelijke landen. Het is zeker handig wanneer rechtenstudenten basiskennis van het Chinese recht hebben. Dit kan ook deel uitmaken van de internationalisering van het juridisch onderwijs van Nederlandse rechtenopleidingen. China kent een eeuwenoud gezegde: ‘Wanneer je jezelf kent als ook de ander, win je onder alle omstandigheden.’
Het moderne Chinese rechtssysteem stamt af van het Europese civil law-systeem. Geschreven wetten vormen de belangrijkste rechtsbron. Het procesrecht vertoont een grote mate van gelijkenis, alhoewel dat in China minder uitgebreid is. Ik begrijp best dat Chinees recht geen verplicht vak kan worden, maar in het ideale geval zou zo’n vak wel als keuzevak aangeboden moeten worden en misschien zouden er ook enkele colleges over Chinees recht kunnen worden gegeven binnen de bestaande vakken.
Zijn de zakelijke omgangsvormen in China echt heel anders dan wij gewend zijn? Moeten de Nederlandse juristen verplicht op cursus?
Nederlandse juristen die zaken behandelen die verband houden met China raad ik aan om een paar vakken Chinees recht te volgen, zowel publiekrechtelijke als civielrechtelijke vakken. En een cursus waarin ze leren hoe Chinese bedrijven met juristen omgaan. De Chinese regering is er in de afgelopen drie decennia in geslaagd om buitenlandse investeringen aan te trekken. En tegenwoordig worden Chinese ondernemingen volop gestimuleerd om ‘naar het buitenland te gaan’. Dat resulteert in meer Chinese investeringen in Europa. Het feit dat de zakelijke mogelijkheden toenemen, betekent dat er meer vraag komt naar juristen. Dankzij deze ontwikkelingen kunnen juristen in het Westen en in China hun werkgebied uitbreiden, maar het stelt hen ook voor uitdagingen. Bovendien moeten juristen die internationale cliënten bedienen, rekening houden met de culturele diversiteit.
Waarin verschilt het Chinese rechtssysteem het meest met dat van Nederland? Of kunnen we beter zeggen: wat zijn de overeenkomsten?
De grote verschillen hebben te maken met de historische achtergrond, de mate van rechtsverfijning, de uitvoering van wetgeving door overheidsinstanties, en de bekwaamheid, onafhankelijkheid en het gezag van rechters.
Zoals ik al zei: het moderne Chinese rechtssysteem af van het Europese civil law-systeem. Geschreven wetten vormen de belangrijkste rechtsbron. Het procesrecht vertoont een grote mate van gelijkenis, alhoewel dat in China minder uitgebreid is.
Wat is het hoogtepunt uit uw juridische carrière?
In 1985 kreeg ik een beurs van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze beurs stelde mij in staat om verder rechten te studeren in Nederland.
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Het gedachtegoed en de professionele betrokkenheid van de Chinese rechtsgeleerde He Weifang, hoogleraar aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Peking (mijn alma mater), heeft mij enorm geïnspireerd bij mijn onderzoek en mijn werk voor talloze opleidingsprojecten in China.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Ik vind het moeilijk om één artikel in het bijzonder te noemen. In het algemeen vind ik bepalingen die burgerrechten beschermen heel belangrijk binnen het Chinese recht.
Welk wetsartikel het slechtst?
Artikel 306 van het Chinese Wetboek van strafrecht, waarin staat: ‘De advocaat die tijdens een strafproces bewijs vernietigt of vervalst, partijen helpt bij het vernietigen of vervalsen van bewijs, getuigen bedreigt of verleidt om feiten tegen te spreken, hun verklaring te wijzigen of een valse verklaring af te leggen, wordt gestraft met maximaal drie jaar gevangenisstraf, en in ernstige gevallen met minimaal drie en maximaal zeven jaar gevangenisstraf.’
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
vip.chinalawinfo.com
Welk boek las u het laatst?
Afgelopen zaterdag, toen ik in het vliegtuig van Peking naar Schiphol zat, las ik het boek ‘Ik heb maar één wens: Wang Xuehong zijn’ in het Chinees. Het boek beschrijft het succes en het moeilijke leven van de president van HTC, Wang Xuehong.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Ik hoop dat ik die keuze nooit hoef te maken.
