Mr. van de week is Natali Helberger. Ze is hoogleraar informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Samen met haar collega-wetenschapper Kristina Irion onderzocht zij de privacy-gevaren van smart tv’s. De belangrijkste conclusie is dat de gebruikers van smart tv’s te weinig beschermd worden tegen privacyinbreuken.
Smart tv’s. Hoe kwam u op het idee om daar onderzoek naar te doen?
Ik leid samen met Claes de Vreese een interdisciplinaire onderzoeksgroep hier aan de UvA, die onderzoek naar dit soort onderwerpen doet. Binnen het project Personalized Communication onderzoeken wij de manier waarop communicatie wordt gepersonaliseerd, wat de effecten hiervan zijn op burgers en de digitale samenleving, en wat dit betekent voor privacy, vrijheid van meningsuiting, en andere fundamentele rechten. Dit is een samenwerking tussen informatierecht en communicatiewetenschap, wij combineren dus inzichten in het effect van gepersonaliseerde communicatie op mensen en maatschappij, met onderzoek naar het optimale juridische kader.
Smart tv’s kunnen kijkvoorkeuren doorgeven aan derden en meeluisteren tijdens privégesprekken. Ook kunnen ze het gedrag van kijkers on- en offline volgen. Dat klinkt nogal beangstigend. Wat is het ergste dat ons als smart tv gebruikers kan overkomen?
Dat wij ons niet langer vrij voelen te kijken wat wij willen omdat wij bang zijn met niet te overziene consequenties geconfronteerd te worden: dat wij niet Al Jazeera kijken omdat wij vrezen dat wij Amerika niet meer in komen; dat wij geen Formule 1 volgen omdat wij dan misschien een hogere verzekeringspremie krijgen, of in de woonkamer niet meer over onze werkgever of de Belastingdienst durven te klagen, omdat wij er niet van zeker kunnen zijn dat niemand meeluistert. Deze voorbeelden lijken nu misschien wat vergezocht, maar ik zie het als onze taak als onderzoekers om ervoor te waken dat ze geen realiteit worden. De vrijheid zelf en vrij te kiezen wat wij kijken is een fundamenteel recht in Europa.
Wie moet ons beschermen tegen die tv’s? Hoe?
Zoals wij in ons onderzoek aantoonden zijn de Autoriteit Persoonsgegevens in Nederland en Duitsland zich bewust van de gevaren van smart tv’s. Alleen zijn hun mogelijkheden beperkt omdat het hier niet alleen om privacy gaat, maar ook om onze vrijheid informatie te vergaren zonder dat iemand meekijkt, en de bescherming van de vertrouwelijkheid van deze informatie. Ik vind het niet kunnen dat wij de voorwaarden van de tv- producent, en van de aanbieder van het besturingssysteem, en van al die apps op de tv moeten lezen voordat wij überhaupt weten welke informatie er over ons verzameld wordt, waarom, en wat wij ertegen kunnen doen als wij het er niet mee eens zijn. Er moet een soort one-stop-shop komen, en een manier om privacyvoorkeuren centraal, makkelijk en situationeel te beheren. Ik zou verder graag willen zien dat er in Nederland en Europa bijzondere regels komen die de media verplichten vertrouwelijk en bijzonder zorgvuldig met onze kijkinformatie om te gaan, en dat er een ‘nu even niet’-optie komt waarmee wij heel gericht kunnen bepalen wanneer wij wel of liever niet willen worden getrackt. Omdat, laat dat duidelijk zijn: het verzamelen van gegevens over kijkgegevens kan niet alleen nadelen maar ook voordelen voor de gebruiker hebben, zoals meer relevante diensten en aanbevelingen. Verder moet duidelijk zijn dat niemand, zelfs niet de geheime dienst, zomaar de microfoon van onze tv mag gebruiken om te horen wat ik thuis bespreek. Meeluisteren mag gewoon niet!
Moet de consument ook niet zelf beter nadenken over zijn privacy?
Absoluut. En wij kunnen wel degelijk iets doen. Via de settings van smart tv’s vallen vaak ook privacyvoorkeuren in te stellen. Er zijn browseruitbreidingen zoals Ghostery of Adblockers die helpen tracking technieken te herkennen en te weren. Wij kunnen bewuster zijn in het kiezen welke apps wij wel of niet willen accepteren. En er zijn websites die privacy-doe-het-zelf-tips geven. Als kijkers door hun keuzes niet aangeven wat ze wel en niet acceptabel vinden wordt dat door de markt snel geïnterpreteerd als een signaal dat wij alles okee vinden, en niet om onze privacy geven.
Heeft u zelf eigenlijk een smart tv? En: heeft u uw privacy beschermd?
Nee, ik heb geen smart tv. En ik leer ook mijn kinderen bewust apps op basis van de voorwaarden te kiezen. Verder staat de wifi-zoekfunctie in mijn telefoon standaard, uit, ik ‘like’ geen bedrijven op Facebook en ben me heel bewust van welke informatie ik online deel.
Als u het voor het zeggen had dan?
Zouden wij eindelijk stoppen met het klagen over de EU, begrijpen hoe belangrijk Europa is voor de stabiliteit en vrede wereldwijd, en onze energie investeren om de EU democratischer en minder bureaucratisch te maken.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
Een mijlpaal wordt de totstandkoming van een juridisch kader dat de rechten van gebruikers van smart technologieën adequaat beschermt.
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Leonardo da Vinci – hij was een echte wetenschapper: nieuwsgierig, creatief en interdisciplinair.
Wat is over u niet bekend, wat wel interessant is?
Dat ik ooit (en graag) aan wedstrijden met springpaarden heb meegedaan.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
Heise.de en Financial Times, om op de hoogte te blijven over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van technologie en recht.
Welk boek las u het laatst?
The Futurological Congress van Stanislaw Lem, een meesterlijke combinatie van satire, filosofie en sciencefiction.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
De Graaf van Monte Cristo – hij wist niet alleen uit de gevangenis te ontsnappen, maar daar ook een schatkaart te verkrijgen die hem veel rijkdom heeft gebracht.
