Terwijl steeds meer bedrijven en overheidsorganisaties gebruik maken van big data, biedt het Nederlands recht onvoldoende bescherming tegen de negatieve gevolgen daarvan. Dat blijkt uit een onderzoek door onderzoekers van de Universiteit van Tilburg.
De onderzoekers concluderen dat big data-projecten soms worden gestart zonder goed plan of evaluatie achteraf, dat delen van het big data-proces ongereguleerd zijn en dat het soms onmogelijk is om belangrijke gevolgen van big data processen aan de rechter voor te leggen.
Collectieve acties
Uit het rapport blijkt dat het Nederlands rechtsstelsel nog niet klaar is voor het big data-tijdperk. Daarom doen de onderzoekers in hun rapport dertien suggesties om de juridische randvoorwaarden voor data-gedreven processen te verankeren in wet- en regelgeving, zoals ‘Stel regelgeving vast waarin data, niet zijnde persoonsgegeven, worden beschermd’, ‘Reguleer het analyseren van data’ en ‘Versterk het civielrechtelijk systeem door collectieve acties en algemeen belang-acties eenvoudiger en effectiever te maken’. En: ‘Maak duidelijk in welke gevallen (indirecte) discriminatie in big data-toepassingen kan of moet leiden tot bewijsuitsluiting of strafvermindering’.
Sleutelfiguren
Het onderzoek is verricht door twee onderzoekers van het Tilburg Institute for Law, Technology, and Society (TILT) in opdracht van het WODC van het Ministerie van Justitie. Ze keken drie jaar lang naar de ontwikkelingen van big data, en onderzochten in hoeverre het Nederlands recht voldoende bescherming biedt en wat er kan worden geleerd van de rechtsbescherming in andere landen. Ook zijn er diepte-interviews gehouden met vijftien sleutelfiguren in Nederland, onder wie Ybo Buruma (Hoge Raad), Aleid Wolfsen (Autoriteit Persoonsgegevens), Reinier van Zutphen (Nationale Ombudsman) en Maxim Februari (schrijver/publicist).
Burgers
Volgens wetenschapper Bart van der Sloot, die het project coördineerde, is het Nederlands recht erg sterk gericht op de schade van individuele burgers, terwijl big data-projecten vaak grote maatschappelijke gevolgen hebben die het individu overstijgen en waarvan burgers zich dus vaak niet bewust zijn. Die gevolgen zijn nu niet of nauwelijks aan te kaarten bij de rechter.
Betrouwbaar
Burgers en organisaties kunnen pas naar de rechter stappen als er besluiten worden genomen op basis van big data-analyses. “Maar ook met de analyse van de gegevens zelf gaat het nodige mis, terwijl er nauwelijks controle en toezicht is op hoe die analyses worden uitgevoerd en of ze wel betrouwbaar zijn,” meent Van der Sloot.
