Het gaat om het wetsvoorstel van het inmiddels uit het parlement vertrokken Kamerlid Lammert van Raan van de Partij voor de Dieren. Met het voorstel wil de initiatiefnemer ecocide als strafbaar feit toevoegen aan het Wetboek van Strafrecht. Met ecocide wordt bedoeld het opzettelijk handelen of nalaten dat leidt tot ernstige schade aan het milieu, bijvoorbeeld aan een groot ecosysteem.
Invalshoek
Strafbaarstellingen zijn nu in beginsel gericht op gevaar voor de openbare gezondheid of levensgevaar voor andere personen, maar met deze nieuwe strafbaarstelling wordt het milieu zelf het beschermde rechtsgoed. Dit is volgens de Raad van State een fundamenteel andere invalshoek. Ook is nieuw dat de toepassing van het milieustrafrecht los komt te staan van het bestuursrecht: er kan ook worden vervolgd als geen bestuurlijke geboden of verboden zijn overtreden.
Bezwaren
De Afdeling advisering van de Raad van State constateert dat dit voorstel past in de ontwikkeling dat de natuurlijke leefomgeving constitutioneel steeds meer wordt erkend. Maar ze heeft ook een aantal fundamentele bezwaren bij het voorstel: “Het is belangrijk dat bij een strafbepaling zo veel mogelijk duidelijk is welke handelingen, onder welke omstandigheden, strafbaar zijn.” Ze doelt hiermee op het lex certa-beginsel. De strafbaarstelling van ecocide is volgens de Raad van State in het voorstel zo algemeen omschreven dat onvoldoende duidelijk is welk gedrag precies strafbaar wordt.
Zo moet bijvoorbeeld de schade die wordt veroorzaakt ‘ernstig en wijdverbreid of ernstig en langdurig zijn’, zonder dat volgens de Raad precies duidelijk is wat daarmee wordt bedoeld. Deze onzekerheid geldt ook voor het object waaraan schade is toegebracht. Dat moet bijvoorbeeld ‘een ecosysteem met een behoorlijke omvang of milieuwaarde’ zijn. “Deze bewoordingen zijn niet duidelijk, waardoor de rechtszekerheid niet voldoende is gewaarborgd”, aldus de Raad.
Toepassing
Dat komt ook doordat de initiatiefnemer met de strafbaarstelling van ecocide een brede toepassing beoogt, legt men uit: “Een voorbeeld van deze brede toepassing is dat handelen waarbij iemand zich aan de bestuursrechtelijke normen houdt toch strafbaar kan zijn, denk bijvoorbeeld aan een door overheid verleende vergunning. Ook kan schade die ontstaat door handelingen die op zichzelf beperkte milieuschade veroorzaken, opgeteld zo ernstig zijn dat toch sprake is van ecocide. Daar komt nog bij dat ook het handelen of nalaten dat gevaar voor ernstige milieuschade met zich brengt al als ecocide kan worden aangemerkt, zonder dat deze schade zich heeft verwezenlijkt.”
Hierdoor is ‘onvoldoende duidelijk, voorzienbaar en kenbaar welk handelen of nalaten onder welke omstandigheden strafbaar is.’ Daardoor is het wetsvoorstel, samen gelezen met de toelichting bij het voorstel, volgens de Afdeling advisering in strijd met het lex certa-beginsel.
Buitenland
In het advies maakt de Afdeling advisering verder een kritische opmerking over het onderdeel van het voorstel waarin is geregeld dat Nederlanders die buiten Nederland iets doen of nalaten dat als ecocide te kwalificeren is, strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Ook als dit in het land waar het gebeurt niet strafbaar is.
Europa
De Raad van State adviseert de initiatiefnemer bij het aanpassen van zijn voorstel op deze en andere punten ook aandacht te besteden aan de samenhang met ontwikkelingen in de Europese Unie. Onlangs heeft het Europees parlement namelijk de herziene Richtlijn milieucriminaliteit aangenomen. De Raad hierover: “Deze richtlijn gaat ook over de strafrechtelijke aanpak van ernstige milieucriminaliteit en moet de komende tijd worden geïmplementeerd in nationale regelgeving.”
