Het experiment nabijheidsrechter is het eerste initiatief dat wordt gelanceerd in het kader van de Tijdelijke experimentenwet rechtspleging uit 2020. Bij een viertal rechtbanken zouden partijen tijdens het experiment zaken aanhangig kunnen maken bij de kantonrechter via een experimentele procedure. Partijen hoeven het daar overigens niet over eens te zijn: één van beide procespartijen zou kunnen besluiten naar de nabijheidsrechter te stappen.
De achterliggende gedachte van het experiment is het vereenvoudigen van de toegang tot de rechter voor Nederlanders. De nabijheidsrechter toont daarmee gelijkenissen met andere experimenten, zoals de regelrechter, wijkrechter en overlegrechter. Met het experiment nabijheidsrechter wil men onderzoeken of de positieve ervaringen van deze andere vereenvoudigde procedures hier ook gelden.
Procedure
De inhoudelijke procedure bij de nabijheidsrechter wijkt op een aantal punten af van de reguliere procedure. Zo zijn er eenvoudige formulieren beschikbaar om een zaak aanhangig te maken en verweer te voeren. Verder benadert de rechtbank partijen proactief om hen te informeren over de procedure en wordt er altijd een mondelinge behandeling ingepland.
Onvoldoende doordacht
Hoewel de NOvA zich kan vinden in het achterliggende doel van de nabijheidsrechter, noemt men het huidige wetsvoorstel in een schriftelijke reactie “nog niet in voldoende mate doordacht en aan de praktijk getoetst”. De NOvA wijst in zijn adviesbrief onder meer op de toch al hoge werkdruk bij rechtbanken, die door het experiment verder zou oplopen.
Als belangrijkste bezwaar noemt de Orde echter de constatering “dat het voorstel op onderdelen te veel afwijkt van de reguliere procedure, waardoor de rechtszekerheid in het gedrang kan komen (bijvoorbeeld doordat niet op voorhand duidelijkheid bestaat over het moment van aanhangigheid van de zaak, en de gedaagde daarvan pas later op de hoogte wordt gesteld).”
Aanpassingen
Met een aantal relatief eenvoudige aanpassingen kan een deel van de door de NOvA aangekaarte bezwaren worden weggenomen, zo luidt de slotsom van de gepubliceerde adviesbrief. De minister heeft nog niet op de brief gereageerd.
Als het experiment nabijheidsrechter uiteindelijk doorgang vindt, zal het voor een periode van drie jaar lopen en daarna automatisch weer worden beëindigd. Op dit moment is er nog geen beoogde ingangsdatum bepaald.
