Met het nieuwe wetsvoorstel voor de rechtsbijstand zal het kabinet er niet in slagen om het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand duurzaam te hervormen. Dat schrijft de Nederlandse Orde van Advocaten in een reactie op de consultatie van het Wetsvoorstel duurzaam stelsel rechtsbijstand.
Het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand heeft al ruim tien jaar te maken met een opeenstapeling van bezuinigingen. Hierdoor staat de toegang tot het recht voor de meest kwetsbare rechtzoekenden al geruime tijd onder druk, meent de NOvA. Met het huidige wetsvoorstel voorziet de NOvA dat de rechtzoekende minder snel een advocaat op basis van een toevoeging kan inschakelen.
Pas op de plaats
Momenteel doet de Commissie Van der Meer onderzoek naar de gemiddelde tijd die advocaten besteden aan zaken in het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. De NOvA wil dat het eindrapport van deze commissie wordt afgewacht voordat er verdere besluiten worden ondernomen over de trajecttoevoeging, de aanpassing van het punttarief, de verlaging van de huidige puntengrens en het vervallen van de administratieve vergoeding.
Juridisch Loket
In zijn wetsvoorstel pleit minister Blok voor uitbreiding van de werkzaamheden van het Juridisch Loket en de verbetering van de kwaliteit van rechtsbijstandverlening in het stelsel. Met het voorstel borduurt Blok voort op de bevindingen van de Commissie Wolfsen. Die oordeelde dat het stelsel het doel bereikt waarvoor het in het leven is geroepen: voor minder draagkrachtige burgers een adequate toegang tot het recht waarborgen.
Mediator
Maar het stelsel kan volgens Wolfsen wel doelmatiger. Omdat niet elk probleem of geschil in de rechtszaal hoeft te worden opgelost, komen rechtzoekenden in het nieuwe stelsel eerst terecht bij het Juridisch Loket. Dat handelt eenvoudige zaken af zonder een toevoeging van een advocaat of mediator. Daarbij kan het gaan om vertegenwoordigende werkzaamheden, zoals het schrijven van een brief en het bellen met derden. Het Juridisch Loket zal niet namens rechtzoekende optreden bij de rechter.
Multiproblematiek
Mensen die kampen met zogeheten multiproblematiek kunnen worden doorverwezen naar een andere instantie, zoals de sociaal raadslieden van een gemeente.
Vijf voor twaalf
“De veronderstelde zelfredzaamheid van de meest kwetsbare burgers wordt in dit wetsvoorstel schromelijk overschat,” zegt Bernard de Leest, lid van de Algemene Raad van de NOvA: “Het is schokkend dat in de inleiding staat dat een toename van de administratieve lasten voor rechtzoekenden wordt verwacht. Om te komen tot een duurzaam stelsel van gefinancierde rechtsbijstand is het vijf voor twaalf. Voor de advocaat, maar meer nog voor de rechtzoekende.”
Kleine kantoren
Steeds meer kleine kantoren kunnen het niet langer bolwerken. Ook het aantal advocaat-stagiaires in de sociale advocatuur neemt af. De Leest: “Mijn hartenkreet aan de nieuwe regering is om de afbraak van de gefinancierde rechtsbijstand te stoppen en fors te investeren in de hele rechtsketen.”
Eerstelijns rechtshulp
In haar consultatiereactie doet de NOvA verschillende voorstellen die bijdragen aan een duurzaam stelsel. Bijvoorbeeld om de beschikbare expertise van de advocatuur te betrekken bij de eerstelijns rechtshulp. Ook vindt de NOvA het wenselijk de eerstelijnsrechtshulp breder te benaderen dan alleen vanuit de justitiekolom. Vanwege de zorgtaak van gemeenten is het van belang om hiervoor ook met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten om de tafel te gaan.
Adequate vergoeding
Van advocaten wordt terecht meer specialisatie en kennis verwacht om complexe zaken te behandelen en procedures te voeren, schrijft de NOvA. “Hier dient wel een adequate vergoeding tegenover te staan, zodat gespecialiseerde advocaten ook binnen het bereik blijven van minder draagkrachtigen.”
De NOvA en het ministerie bakkeleien nu al jaren over dit onderwerp. Als tegenwicht tegen de Commissie Wolfsen stelde de NOvA in 2015 de Commissie Barkhuysen in. Na de publicatie van rapporten van deze deskundigen pleitten betrokkenen voor ‘rust in de tent’.
