De uitvraag financiële kengetallen is weer onderweg!
Het begon in 2016 als pilot: de uitvraag van financiële kengetallen. Advocaten in het arrondissement Zeeland-West-Brabant waren het eerst aan de beurt. De uitvraag kwam voort uit een verzoek van het College van Toezicht, dat van mening was hiermee invulling te geven aan een van de toezichttaken van de dekens. In het werkplan 2016 van het College van Toezicht stond: “Mede door de vele ontwikkelingen in de markt en in de advocatuur is het – ook in het kader van risicogestuurd toezicht – van belang dat de dekens vroegtijdig signalen krijgen over eventuele problemen in de financiële basis en/of de financiële administratie van advocatenkantoren.“
Het is echter nooit helemaal duidelijk geworden welk probleem hiermee werd aangepakt. Faillissementen onder advocatenkantoren komen en kwamen namelijk hoogstzelden voor. Er werd betoogd dat een slechte financiële situatie kon leiden tot andere problemen, bijvoorbeeld het lenen van geld van de derdengeldrekening of het aangaan van leningen bij cliënten, waardoor de onafhankelijkheid in gevaar kon komen. Uit tuchtrechtelijke uitspraken bleek echter nagenoeg niet van dergelijke problemen en ook de dekens onderkenden dat het slechts sporadisch voorkwam dat advocatenkantoren failliet gingen of onder druk van hun financiële situatie verkeerde afwegingen maakten en hun integriteit schonden. Hoe het ook zij, de pilot werd gestart en in 2017 uitgebreid met nog eens drie arrondissementen.
Uit het werkplan 2017 kan worden afgeleid dat in dat jaar duidelijk moest worden of met de uitvraag tijdig financiële problemen konden worden onderkend. Die beoordeling is echter lastig te objectiveren, omdat dat afhangt van de criteria die daarvoor werden gehanteerd. Over criteria is evenwel nooit gerapporteerd, noch is daar inzage in gegeven. De dekens besloten na evaluatie in 2019 wel om alle advocatenkantoren in Nederland te verzoeken financiële kengetallen aan te leveren. In 2020 bleek uit het jaarverslag van het Dekenberaad dat bij 24 procent van de kantoren de kengetallen aanleiding gaven tot een bespreking tussen de Unit FTA, die de cijfers beoordeelde, en de dekens. Daarna is “in een groot aantal gevallen” actie ondernomen. Waar die actie uit heeft bestaan is niet geheel verrassend: er zijn nadere financiële gegevens opgevraagd, nadere toelichtingen gevraagd of kantoorbezoeken gepland. Niet duidelijk wordt echter of er zodanige slechte financiële situaties zijn ontdekt dat de deken moest ingrijpen om onherstelbare schade te voorkomen. Evenmin is gebleken dat dekenbezwaren om die reden tegen advocatenkantoren zijn ingediend. Daarmee zou het nut namelijk moeiteloos kunnen worden aangetoond.
Een aantal Amsterdamse kantoren weigerde principieel de financiële kengetallen aan de deken te verstrekken, nu de Algemene wet bestuursrecht volgens hen de dekens niet de bevoegdheid gaf om bij alle kantoren een dergelijke uitvraag te doen. Het eveneens principiële dekenbezwaar dat daarover werd ingediend, leidde in eerste instantie tot een afwijzende uitspraak van de Raad van Discipline (ECLI:NL:TADRAMS:2021:41). Alhoewel de Raad oordeelde dat de dekens wel degelijk bevoegd waren om de informatie op te vragen, werd de handelwijze van de betreffende advocaten niet tuchtrechtelijk verwijtbaar geacht. Zij hadden namelijk niet enkel geweigerd om de gegevens aan te leveren maar hadden de deken inzage in de gegevens geboden bij hen op kantoor én hadden verklaard financieel gezond te zijn. De algemeen deken wenste echter meer duidelijkheid te verkrijgen en legde de zaak voor aan het Hof van Discipline, samen met de Amsterdamse deken én de betreffende advocaten. Het Hof, dat in november 2021 (ECLI:NL:TAHVD:2021:214) uitspraak deed, verschafte die duidelijkheid lang niet op alle fronten. Nut en noodzaak van de financiële kengetallen voor het toezicht valt te betwijfelen, duidelijk is echter wel dat alle advocaten verplicht zijn om aan dit verzoek van de deken mee te werken.
