Het huidige kabinet verkeert in vergaande staat van demissionaire ontbinding. En hoewel een nieuwe regering voorlopig nog niet op de trappen naar het bordes staat, werpt het huidige kabinet zijn schaduw reeds vooruit over de toekomst van de Nederlandse vennootschapsbelasting. Recent is de uitkomst van het bij het Belastingplan 2021 – in september 2020 – aangekondigde onderzoek naar een budgettair neutrale invoering van een vermogensaftrek in de vennootschapsbelasting, met als doel een meer gelijke fiscale behandeling van eigen en vreemd vermogen, naar de Tweede Kamer gestuurd (hierna: ‘het onderzoek’). Hoewel het dus bijna een jaar heeft geduurd voordat het onderzoek is opgeleverd, is de uitkomst van dit haastig ogende onderzoek even voorspelbaar als teleurstellend te noemen: een (incrementele) vermogensaftrek gaat er niet komen; een verdergaande generieke inperking van de renteaftrek kan daarentegen op volledige bijval van het kabinet rekenen.
Het is de geïnteresseerde lezer van de 27 (niet-doorgenummerde) pagina’s al vrij snel duidelijk waar het onderzoek naartoe gaat. Het bestaande verschil in fiscale behandeling van de vergoeding voor het ter beschikking stellen van eigen vermogen (dividend; niet-aftrekbaar) en vreemd vermogen (rente; wel aftrekbaar) in de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 leidt tot een debt bias, aldus het onderzoek. Simpel gezegd, als rente aftrekbaar is en dividend niet, dan bestaat voor bedrijven een fiscale voorkeur voor het aantrekken van nieuw kapitaal in de vorm van een lening. Voor die constatering had het onderzoek niet behoeven plaats te vinden.
Nog voordat het onderzoek inhoudelijk aanvangt, wordt opgemerkt dat het vanuit economisch perspectief wenselijk is de debt bias te verkleinen. Financiering met vreemd vermogen maakt bedrijven minder weerbaar bij economische schommelingen, zoals de coronacrisis, aldus het onderzoek. Voorts moet een maatregel die het verschil tussen eigen en vreemd vermogen verkleint niet alleen uitvoerbaar en budgettair neutraal zijn, maar mag tevens niet leiden tot nieuwe vormen van belastingarbitrage. Met deze randvoorwaarden is de vrije ruimte voor het onderzoek natuurlijk beperkt.
Het onderzoek zelf is een vrij vlakke studie zonder nieuwe inzichten. De weinige verwijzingen naar (internationale) literatuur lijken voornamelijk bedoeld om (theoretische) discussies in de kiem te smoren en niet om de vele gedebiteerde vanzelfsprekendheden te toetsen. Voorts maakt het betrekkelijk gedateerde cijfermateriaal – zo erkennen ook de opstellers van het rapport – het eigenlijk onmogelijk conclusies te onderbouwen op basis van de gepresenteerde tabellen en grafieken, zeker nu daarin de recente coronajaren niet zijn verwerkt. Tegen deze achtergrond verbaast de uiteindelijke aanbeveling uit het onderzoek ook niet. Een ver(der)gaande algemene beperking van de renteaftrek – zoals die in het onderzoek is toegelicht – past naadloos binnen de reeds jarenlange internationale trend om de grondslagen in de vennootschapsbelasting te verbreden en de tarieven van de winstbelasting te verlagen.
De uitkomst van dit – langverwachte – onderzoek is ronduit teleurstellend. Invoering van een vermogensaftrek wordt niet haalbaar geacht. De werkelijke reden daarvoor is dat Nederland niet nogmaals in het internationale beklaagdenbankje wil komen als belastingparadijs. Deze reputationele afweging van het kabinet is begrijpelijk, maar had ook zonder dit onderzoek kunnen worden gemaakt.
