Hoe komt het toch dat juristen zo vaak teruggrijpen op 19e-eeuws aandoende begrippen, zoals benevens, deswege en onverwijld?
“Vooropgesteld dat het in de praktijk niet altijd en niet voor alle juristen en andere professionals (praktisch) mogelijk is om bepaalde, in de wetten opgenomen of in de jurisprudentie ontwikkelde gedetailleerde begrippen in een voor iedereen toegankelijke taal uit te leggen. Voor sommige begrippen is bijvoorbeeld pagina’s vol uitleg nodig om, voor een niet-jurist en vooral voor een niet ‘hoogopgeleide’ cliënt, duidelijk te maken wat met die begrippen wordt bedoeld. In de praktijk is hier geen ruimte en tijd voor beschikbaar. Over dit onderwerp is in de afgelopen jaren veel gezegd en geschreven.
In de praktijk komt het ‘evenwel’ regelmatig voor dat sommige (rechten)studenten, juristen en anderen op het gebied van het recht werkzame professionals begrippen ‘bezigen’ die, vooral voor hun cliënten, omslachtig, formeel en moeilijk zijn. Hierdoor slagen zij er soms niet in om hun boodschap goed over te brengen. ‘Zodoende wordt de kans op discrepantie tussen wil en verklaring aanzienlijk groot’. ‘Dientengevolge’ komen bij de client meer vragen op dan hij had ‘alvorens’ hij de brief las.
In dit verband ‘rijst de vraag’ of het gebruik van omslachtige, formele en moeilijke begrippen noodzakelijk en/of wenselijk is. Mijn antwoord ‘luidt’: neen, ‘in beginsel’ ‘acht’ ik dat noodzakelijk ‘noch’ wenselijk.’ Klare taal ‘volstaat mijns inziens’, met name in de communicatie tussen de (juridische) professionals en niet-juristen zonder dat dit tot versimpeling van ‘het recht’ leidt. Klare taal betekent overigens ‘geenszins’ dat straattaal, die door sommigen terecht als mengeling van andere talen wordt gezien, (voortaan) verheerlijkt moet worden.
Ik vraag regelmatig aan de studenten waarom zij ervoor kiezen om ‘moeilijke’ woorden te gebruiken. Velen denken dat ‘het zo hoort’. Een deugdelijke onderbouwing ontbreekt hierbij. Uit de antwoorden van sommige andere studenten/professionals leid ik ook iets anders af: indruk maken!”
Wat is uw bezwaar tegen het gebruik van archaïsche termen door juristen?
“Ik help, voor zover haalbaar, vrijwillig kwetsbare mensen in mijn omgeving en via een vereniging waarvan ik lid ben. Zo help ik mensen bijvoorbeeld met het lezen en ‘vertalen’ van sommige brieven die zij ontvangen. Het valt mij hierbij op dat een grote groep mensen, die overigens goed Nederlands spreekt, niet in staat is te begrijpen wat eigenlijk de boodschap van de verzender (schrijver) van de brief is. Denk hierbij aan de brieven van sommige overheidsinstanties, advocaten of rechtbanken. Het valt mij ‘voorts’ op dat bij veel van die brieven de verzender (schrijver) ervan zonder veel moeite veel eenvoudiger had kunnen schrijven. Door voor eenvoudige bewoordingen te kiezen zou hij de cliënt veel meer kunnen helpen. Ik ben blij dat bij de overheidsinstanties wordt gewerkt om helder en bondig te schrijven. Ook bij de rijksoverheid is men bezig met het implementeren van ‘klare taal’.”
U bent ook docent. Zou er niet een aparte module moeten worden gewijd aan juridisch taalgebruik?
“Sommige hoger onderwijsinstellingen besteden (voldoende) aandacht aan juridisch taalgebruik. Dat is goed. Het blijft daarnaast belangrijk om studenten te leren (trainen) hoe zij hun taalniveau zo kunnen aanpassen dat zij hun boodschap duidelijk kunnen overbrengen. De boeken die door de hoger onderwijsinstellingen worden gebruikt zijn hierbij van groot belang. Er zijn (tegenwoordig) goede boeken die het juridisch kader schetsen en vervolgens met duidelijke bewoordingen en heldere voorbeelden uitleggen (‘vertalen’) hoe de regels in elkaar zitten. Op deze manier leren en beheersen studenten het betreffende onderwerp sneller en eenvoudiger. Zodoende worden zij ook zelf in staat gesteld om de client indien nodig ‘middels’ eenvoudige woorden te informeren en adviseren.”
Op het gebruik van ouderwetse bewoordingen is al vaker gewezen. Hoe komt het toch dat dit verschijnsel zo hardnekkig is?
“Soms is het in de wereld van het recht, zoals hiervoor gezegd, niet gemakkelijk om sommige begrippen eenvoudig uit te leggen met eenvoudige bewoordingen bijvoorbeeld in een brief. Juridische termen hebben vaak een specifieke betekenis. Die term laat dan zich niet altijd zonder meer vervangen door een soortgelijke term. Dit ‘probleem’ kan overigens gedeeltelijk worden opgelost door in de nieuwe wetgeving begrijpelijkere taal op te nemen. Los van het voorgaande is het volgende ook goed te vermelden. Sommige (aanstaande) professionals, jonge juristen denken, al dan niet terecht, dat het gebruik van ouderwetse bewoordingen een hoog niveau van taalgebruik betekent. Zodoende proberen zij ‘indruk’ te maken op de lezer. Sommige (aanstaande) professionals en (jonge) juristen aarzelen om hun taalniveau te ‘verlagen’. Zij denken bijvoorbeeld dat hun brief niet voldoende professioneel overkomt wanneer zij het taalniveau verlagen. Ik ben blij dat veel recente vonnissen in klare taal zijn geschreven. Deze vonnissen kunnen als voorbeeld dienen om te laten zien dat schrijven in klare taal mogelijk is.”
Ziet u bij jonge juristen wel een verbetering, of nemen zij maar al te graag het taalgebruik van de senioren over omdat dit lekker geleerd overkomt?
“Dit is afhankelijk van de organisatie of het bedrijf waar zij werkzaam zijn. Zoals eerder aan de orde is gekomen wordt er bij de overheidsinstanties gewerkt om helder en bondig te schrijven. Ook bij de rijksoverheid is men bezig met het implementeren van ‘klare taal’. Ik verwacht dat de bij deze organisaties werkzame (jonge) professionals ‘eenvoudiger’ zullen gaan schrijven. Ook sommige onderwijsinstellingen werken eraan om de aanstaande professionals met eenvoudiger bewoordingen te laten schrijven. Het voorgaande zal mede gelet op de vonnissen die met eenvoudige woorden worden geschreven, in de toekomst zeker effect hebben.”
Als ik het voor het zeggen had…
“Zou het vak inleiding recht op alle middelbare scholen verplicht worden. Het is volgens mij erg belangrijk dat iedereen, vooral jongeren, in onze mooie samenleving op de hoogte zijn van de basisregels van relevante rechtsgebieden. Laat iedereen zo vroeg mogelijk, op basisniveau kennis maken met zowel rechten als plichten!”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Mijn bron van inspiratie zijn de mensen om mij heen. Dat zijn mijn vader, mijn vrouw, mijn drie kinderen, mijn collega’s, mijn vrienden en mijn studenten. Zij leren mij elke dag iets nieuws. Ook geven zij mij voldoende energie om gemiddeld veertien uur per dag te werken en mij weer in te zetten voor de samenleving.”
Wat is niet over u bekend wat wel interessant is?
“Kennis maken, kennis opdoen en kennis delen. Dat is wat ik graag doe. Om die reden beheer ik een zakelijke Facebookpagina genaamd ‘Recht voor iedereen’ waarop ik regelmatig informatie deel met duizenden volgers.”
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
“Een reis naar het land waar ik geboren en opgegroeid ben: Afghanistan. Afghanistan vrij van de Taliban. Ik wil graag met burgers in gesprek gaan over wat zij hebben meegemaakt onder de Taliban. Vrouwen, kinderen, juristen enz. enz.”
Met welke beroemdheid zou u kort in een gevangeniscel willen zitten?
“Met Mark Rutte. Ik kan uren naar hem luisteren. Bovendien wil ik nagaan hoe goed ik kan doorvragen.”
Klik hier voor de lijst met archaïsche juridische begrippen.
