Casus
Je wilt partner worden en steekt je ambities niet onder stoelen of banken. In een gesprek met het bestuur blaas je hoog van de toren met een gelikt businessplan. Het bestuur vindt het prachtig en gaat helemaal mee in jouw verhaal. Je wordt toegelaten tot het partnerprogramma en krijgt 2 jaar de tijd om te bewijzen dat je er klaar voor bent. Om de verwachtingen waar te maken, werk je je een slag in de rondte en vul je je avonden met acquisitiegesprekken. Je bent bijna nooit meer thuis en hoewel je hoogzwangere vriendin daarover klaagt en je lichaam regelmatig waarschuwingssignalen afgeeft met helse rugpijnen, ga je met oogkleppen op onverdroten door. Harder werken betekent in jouw optiek immers meer kans om partner te worden. Maar dan: op een gegeven moment zegt je lichaam stop en komt er een voorlopig einde aan je ambities: je wordt ziek en valt langdurig uit met een burn-out. Het partnerprogramma wordt voor onbepaalde tijd stopgezet. Je droom valt in duigen, omdat je er te hard voor hebt gewerkt: een doemscenario. Tot overmaat van ramp rolt je vriendin na de bevalling ook nog eens in een postnatale depressie. Je zwelgt in zelfmedelijden en weet niet hoe het verder moet.
Hoe ga je met dit soort tegenslagen om? Dat is de vraag. En hoe kun je dit soort situaties ten positieve keren? In de serie persoonlijk leiderschap op de werkvloer bespreek ik verschillende tools van persoonlijk leiderschap om jezelf te versterken. Dit is deel 2 en behandelt een methode om met tegenslag om te gaan.
Het belang van de vaardigheid om constructief met tegenslag om te gaan
Iedereen met een beetje levenservaring weet dat we soms te veel verwachten van het leven. Het leven is niet altijd een recht pad, maar veel vaker een bumby road met onverwachte hindernissen en omwegen. Tegenslag hoort bij het leven. Toch vinden we het moeilijk te accepteren dat dingen soms niet (meteen) lukken of niet mogelijk zijn. Het is nu eenmaal lastig om te moeten toegeven dat je niet alles kunt controleren en beheersen: je kantoor of team kan uiteenvallen, je kunt onenigheid krijgen met je baas, je kunt ziek worden in een cruciale fase van je carrière, zoals de advocaat in de casus. We kunnen allemaal tegen grenzen aanlopen of in een diep dal terechtkomen.
Tegenslag betekent dat de zaken anders verlopen dan jij wilt of verwacht had. Je kunt een flinke klap krijgen door een persoonlijke en/of werkgerelateerde tegenslag. Dit kan je zelfbeeld sterk beïnvloeden en op de korte of lange termijn tot verlies van motivatie, productiviteit en zelfvertrouwen leiden. Het is frustrerend als je hierdoor niet het geluk en succes kunt ervaren dat je voor jezelf voor ogen had. Daarom is het van belang om een zekere vaardigheid te ontwikkelen in de manier van omgaan met tegenslagen, die vroeg of laat op je pad zullen komen. Door die vaardigheid te trainen krijg je inzicht in wie je werkelijk bent: zelfkennis. En zelfkennis leidt in de toekomst tot betere keuzes en meer grip op situaties, waardoor je jezelf beter kunt sturen: persoonlijk leiderschap dus.
Een tegenslag is een leermoment
De advocaat in de casus kan zichzelf er de schuld van geven dat hij ziek is geworden en zo stom is geweest zijn grenzen niet te bewaken, maar wat heeft dat voor zin. Je kunt boos worden op jezelf en jezelf verwijten maken, maar dan blijf je in het verleden hangen. Gedane zaken nemen nu eenmaal geen keer. Het is veel leerzamer om de realiteit te accepteren, te begrijpen wat er gebeurd is en te onderzoeken wat je van die situatie kunt leren.
Hoe kun je zo’n situatie de volgende keer aanpakken, zodat het wel lukt? Wat kun je anders doen? Welk inzicht heeft deze situatie je gebracht? Als je zo naar tegenslag kunt kijken, zul je merken dat het een stuk draaglijker wordt om ermee om te gaan.
Het stoïcisme (ontstaan rond 300 v.Chr) met Seneca, Epictetus, en Marcus Aurelius als bekende aanhangers, wordt in moderne zin omschreven als een denkwijze om meer veerkracht, wijsheid en kalmte in je leven te brengen. Het stoïcisme maakt onderscheid tussen wat je wel en niet in je macht hebt en richt zich o.a. op het trainen van je mindset binnen je invloedsfeer. Op dat wat je wél kunt bepalen, kun je invloed uitoefenen. Op wat buiten je macht ligt niet. Met andere woorden, je kunt tegenslag niet voorkomen, maar je kunt er wel mee leren omgaan. En je kunt je ook op tegenslag voorbereiden. Kortom, je hebt over heel veel dingen wél zeggenschap.
De advocaat in de casus heeft geen invloed op het feit dat het partnerprogramma is stopgezet; dat is een gegeven. Wel kan hij leren van wat er gebeurd is: hij heeft de signalen van zijn lichaam niet serieus genomen en niet goed voor zichzelf gezorgd. Zelfzorg is onderdeel van een gezonde ambitie en als je dat verwaarloost, hou je dit drukke bestaan waarschijnlijk niet op een gezonde manier vol. De vraag is natuurlijk: wat zit daarachter? Waarom neemt hij zichzelf niet serieus en is de balans zoek? Nieuwe inzichten over jezelf en je valkuilen – al dan niet met behulp van een coach in kaart gebracht – kunnen je een andere blik op jezelf geven en wellicht je redding zijn: een leven met meer balans in een goede gezondheid en meer aandacht voor de kwaliteit van je leven. Een ramp wordt omgezet in groei, dankzij tegenslag. En dan maakt het eigenlijk niet meer uit hoe het verder loopt. Je hebt tegenslag omgebogen naar vooruitgang.
Omgaan met tegenslag kun je trainen
Mark Tuitert, Olympisch kampioen op de 1500 meter schaatsen en zelf door meerdere diepe dalen gegaan, gebruikte de principes van de stoïcijnse filosofen om het hoofd te bieden aan de enorme druk van topsport en schreef er een boek over: Drive, Train je stoïcijnse mindset, een zeer nuttig boek met praktische lessen voor een scherpe en relaxte mindset. Eén van de lessen is: omgaan met tegenslag kun je trainen met een simpel stappenplan, waardoor je er beter tegen bestand bent. Dit gaat als volgt:
Stap 1: Bedenk een situatie waar jij je zorgen over maakt. Bijvoorbeeld: ‘Ik blijf langdurig ziek.’
Stap 2: Stel je de meest onwenselijke uitkomst voor. Bijvoorbeeld: ‘Ik word geen partner bij dit kantoor.’
Stap 3: Pak pen en papier en trek een grote cirkel.
Stap 4: Noteer nu in de cirkel minstens 10 woorden die je met de meest onwenselijke uitkomst associeert. Bijvoorbeeld: gezichtsverlies, gebrek aan carrièreperspectief, geen inkomensverbetering enzovoort.
Stap 5: Geef deze uitkomst een representatieve naam en zet die boven de cirkel. Bijvoorbeeld: ‘Als mijn carrière stagneert’.
Stap 6: Noteer buiten de cirkel in een paar steekwoorden hoe je met deze meest onwenselijke situatie kunt omgaan. Bijvoorbeeld: gesprekken met andere kantoren voeren, eigen praktijk verder uitbouwen, de alternatieven buiten de advocatuur onderzoeken enzovoort.
Als je deze oefening hebt gedaan, zul je waarschijnlijk merken dat jouw angst voor de onwenselijke situatie vermindert, omdat je voorbereid bent op eventuele tegenslag. Je hebt al bedacht hoe je ermee omgaat en hoe je jezelf dan staande zou kunnen houden. Je hebt jezelf getraind, net als een spier.
Ergo: ‘If there is no struggle, there is no progress’. Je moet jezelf constant blijven trainen in het omgaan met de moeilijke dingen des levens. Dan haal je het beste uit jezelf naar boven en kan je de bumby roads met gemak aan.
Literatuur
Tuitert, M., Drive, Train je stoïcijnse mindset, 9789493213166.
