De regierol van de rechter: weg met het dwangbuis van de rol
Er is veel te doen over de rol van de civiele rechter. De rechtspraak gaat digitaal, en hoe zit dat met de regierol van de rechter? In de voorbereiding voor het symposium van de Pleitacademie schreef ik in juli al een blog over de rol en persoon van de rechter. Begin oktober was het zover: ongeveer 40 advocaten kwamen naar het symposium.
De wetgever heeft bij de regierol van de rechter ook een regiefunctie aan partijen en advocaten toebedeeld. Bij sommige regiebeslissingen moet de rechter de partijen raadplegen voordat er een beslissing kan vallen. De wetgever heeft met de wijzigingen van Rechtsvordering de civiele procedure veel meer flexibiliteit gegeven. De meeste termijnen zijn niet meer vast. Procespartijen kunnen bijna op elk gewenst moment een proceshandeling verrichten. Van de rechter wordt verwacht dat die in de concrete zaak actief regie voert. Wat moet je als advocaat nu de wetgever het dwangbuis van de rol weg heeft gehaald?
Wij van het Pleitacademie-docententeam hadden over die regie door de partijen en door de rechter dan ook vragen voor de advocaten. De Debatacademie verzorgde over het overtuigen van anderen een Lagerhuisdebat.
Vragen van de advocaten
Dit zijn de vragen waar de deelnemers mee kwamen:
Wat verstaan we onder de regiefunctie van de rechter?
Wat verandert er met de mondelinge behandeling?
Hoe kan ik stiekem pleiten als het van de rechtbank niet meer mag?
Is er nog ruimte voor pleidooi?
Moet ik straks zonder pleitnota?
Moet ik nog wel zout op alle slakken leggen?
Wat zijn de kwaliteiten van een goed pleiter?
Advocaten voeren ook regie
De eerste vaststelling: het plan van de docenten en de verwachtingen van de advocaten passen niet echt naadloos op elkaar. Dat is niet erg, want dan kan iedereen er nog wat van leren. De advocaten, allemaal met een behoorlijk trackrecord, wisselden met elkaar ervaringen uit over hoe je je doelstelling als procespartij kunt verwezenlijken, gegeven dat er verschillende soorten rechters zijn. Stel: je hebt een rechter getroffen die vooral van schikken en problemen oplossen houdt, en jouw opdracht is om een juridisch oordeel uit te lokken. Wat heb je dan voor mogelijkheden om de procedure in die richting te sturen? De conclusie was dat je vanaf dag één ook moet nadenken over de richting die je met het proces op wilt. Sommigen waren bang dat niet alle rechters een actieve houding van advocaten waarderen. Dat zou toch treurig zijn.
Maar mag ik nog wel pleiten?
Er was natuurlijk veel te weinig tijd om alle vragen van de deelnemers goed te kunnen behandelen. Daarom hieronder wat meer concrete antwoorden op die vragen.
Wat verstaan we onder de regiefunctie van de rechter?
Dat zijn we met ons allen aan het uitvinden. Wat wel vast staat: de rechter bepaalt in de procedure telkens de volgende processtap en wat de agenda voor de zitting wordt.
Wat verandert er met de mondelinge behandeling? Hoe kan ik stiekem pleiten als het van de rechtbank niet meer mag? Is er nog ruimte voor pleidooi? Moet ik straks zonder pleitnota?
De zitting dient om inlichtingen te verkrijgen, schikkingsmogelijkheden te onderzoeken en – in overleg met partijen – het vervolg van de procedure te bepalen. Partijen mogen hun standpunten nader onderbouwen. Ik hoor van collega’s dat advocaten nog wel eens het standpunt uit de processtukken herhalen. Dat is dus niet (meer?) nodig.
Moet ik nog wel op alle slakken zout leggen?
Mijn advies hier is om je slakken nog eens goed onder de loep te nemen en te beslissen waar volgens jou het geschil echt over gaat.
Wat zijn de kwaliteiten van een goed pleiter?
Goed pleiten: verdiep je in het standpunt van de ander
Dit is een mooi bruggetje naar het laatste onderdeel van de workshop: het Lagerhuisdebat. De bedoeling van zo’n debat is dat zoveel mogelijk opponenten van standpunt te laten veranderen. Daarbij is het herhalen van je eigen argumenten niet effectief, zo bleek al snel. Gijs Weenink van de Debatacademie deed het voor: je erkent dat je opponent natuurlijk helemaal gelijk heeft, op één klein onderdeel na. En dat onderdeeltje is ook nog eens in het voordeel van je opponent. En hoewel er vurig gepleit werd, veranderden er in ons Lagerhuis maar weinig mensen van standpunt.
Het was een leuke middag, en hier bleek weer eens dat veranderen niet altijd meevalt.
