Privaatrechtelijk verhaal meerkosten uitgebreidere overheidscontroles niet toegestaan

De Staat kan de meerkosten voor uitgebreidere controles van belastingaangiftes niet via onrechtmatige daadsactie verhalen op de belastingadviseur oordeelde de Hoge Raad in zijn arrest van 15 mei 2020 ECLI:NL:HR:2020:890. Privaatrechtelijk verhaal betekent onaanvaardbare doorkruising van de belastingwetgeving. Wetgever zou voor verhaal wet hebben gemaakt waarin duidelijk is hoe de berekening van meerkosten voor iedereen gelijk is en hoe gebruikmaking van de bevoegdheid uit oogpunt van rechtsgelijkheid, rechtszekerheid en een consistente bevoegdheidsuitoefening is verzekerd.
Foto: Depositphotos

De Belastingdienst moet 3697 aangiften van een belastingadviseur inhoudelijk beoordelen op juistheid. De Staat wil de schade van bijna twee miljoen verhalen op de belastingadviseur. Kan dat? Nee.

De Hoge Raad heeft op 15 mei 2020 ECLI:NL:HR:2020:890 een arrest gewezen over een klassiek leerstuk (ECLI:NL:HR:2020:890). De tweewegenleer. Kan de Staat naast zijn publiekrechtelijke bevoegdheden ook gebruik maken van het privaatrecht om beleidsdoelen te bereiken?

De Staat der Nederlanden kan als publiekrechtelijke rechtspersoon in beginsel gebruik maken van de mogelijkheden die het privaatrecht hem biedt. Bestuursorganen van de Staat kunnen ook gebruikmaken van publiekrechtelijke bevoegdheden. De Staat heeft dus ‘twee wegen’. In het klassiek geworden arrest Staat/Windmill (AB Klassiek 2016/13) oordeelde de Hoge Raad dat de Staat van het privaatrecht gebruik mag maken, tenzij de wet dit niet toestaat of als zijn publiekrechtelijke bevoegdheden op onaanvaardbaar wijze doorkruist. In het arrest over de bluskosten in Vlissingen (HR 11 december 1992, ECLI:NL:HR:1992:ZC0788)  heeft de Hoge Raad deze ‘tweewegenleer’ van toepassing verklaard bij kostenverhaal door de overheid. Kostenverhaal met gebruikmaking van het privaatrecht kan niet als de betrokken wet verhaal van kosten langs publiekrechtelijke weg uitsluit. De Hoge Raad beoordeelt dat op basis van de inhoud en strekking van de wet, mede in verband met de aard van de aan de orde zijnde publieke taak en de aard van de kosten.

Belastingheffing en invordering is geregeld in de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) en de Invorderingswet 1990. De Hoge Raad constateert dat die wetten het gebruik van het privaatrecht niet verbieden. Maar de Hoge Raad voegt eraan toe dat normaal gesproken de kosten voor het controleren van aanslagen en het corrigeren daarvan uit de algemene middelen worden betaald. Bij het opzettelijk doen van een onjuiste aangifte kan de Inspecteur bovendien boetes opleggen. Ook kan het OM tot vervolging overgaan op grond van het Wetboek van Strafrecht. De wet voorziet niet in verhaal van meerkosten door uitgebreidere belastingcontroles.

Meerkosten als gevolg van niet tijdige betaling kan de Inspecteur wel verhalen via dwanginvordering. Daarvoor geldt de Kostenwet invordering rijksbelastingen. Maar ook die wet geldt niet voor meerkosten door uitgebreidere controles.

Dat brengt de Hoge Raad tot het oordeel dat als de wetgever verhaal van meerkosten vanwege uitgebreidere controles mogelijk had willen maken, deze hiervoor wel een wet hebben zou gemaakt. Daarin zou de wetgever twee zaken goed regelen. Ten eerste hoe de berekening van meerkosten voor iedereen gelijk is. Ten tweede hoe gebruikmaking van de bevoegdheid uit oogpunt van rechtsgelijkheid, rechtszekerheid en een consistente bevoegdheidsuitoefening is verzekerd. Die twee aspecten zijn belangrijk. Gebruikmaking van het privaatrecht kan leiden tot willekeur en ongelijkheid. Het gaat namelijk om veel aangiftes. Het kostenverhaal is dus niet incidenteel. Het risico op willekeur is dan daadwerkelijk aanwezig. Dit criterium voegt weer iets toe aan de tweewegenleer. Dit klassieke leerstuk dat regelmatig nieuwe vragen oproept is daarmee weer verrijkt.

Meer weten over deze organisatie(s)?

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Nieuwste berichten

Van onze kennispartners

Scroll naar boven