Het advies van de Afdeling volgt op een drietal vragen die in april van dit jaar door de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hugo de Jonge aan de Raad van State zijn gesteld. Dit in het kader van de naderende Wet op de politieke partijen (Wpp) en de wens van het kabinet voor strengere regels voor en beter toezicht op de financiële afhankelijkheid van politieke partijen en individuele politici.
De Afdeling concludeert in haar advies voornamelijk dat het houden van toezicht op partij- en persoonlijke financiën vooral een politieke aangelegenheid is, maar werpt wel een aantal opties op waarmee dat toezicht verbeterd zou kunnen worden. Het deels inhouden van de schadeloosstelling van Kamerleden als zij waardevolle giften ontvangen, is daarvan de meest in het oog springende.
Registreren
Wanneer Kamerleden een gift ontvangen boven de drempelwaarde, moeten zij die gift registreren. Datzelfde geldt voor neveninkomsten: ook die moeten Kamerleden registreren, in het kader van transparantie en het voorkomen van de schijn van belangenverstrengeling.
Bepaalde neveninkomsten kunnen in mindering worden gebracht op de schadeloosstelling die een Kamerlid ontvangt. Ook het niet registreren van neveninkomsten kan leiden tot een inhouding van de schadeloosstelling door de griffier. De achterliggende gedachte daarbij is dat er geen financiële druk op Kamerleden mag bestaan om al dan niet neveninkomsten te hebben.
De Afdeling oppert in haar advies nu dat eenzelfde regeling mogelijk zou zijn bij giften. “De Afdeling acht een vergelijkbare benadering ten aanzien van giften niet uitgesloten”, zo valt te lezen in het advies. “Ook voor giften geldt dat het ongewenst is dat Kamerleden daarvan afhankelijk worden of dat ze tot een onwenselijke bevoordeling leiden van enkele Kamerleden ten opzichte van Kamerleden die deze giften niet ontvangen.”
Buitenlandse beïnvloeding
De wens om meer zicht te krijgen op financiële stromen rond politieke partijen en politici is niet nieuw. Vorige maand adviseerde de Raad van State al positief over een nieuwe donatiegrens van 250 euro voor niet-Nederlanders aan Nederlandse politieke partijen, met de kanttekening dat die gekozen grens wel beter onderbouwd moet worden. Bovenop die striktere donatiegrens kaart de Raad van State nu dus de optie om giften in mindering te brengen op schadeloosstellingen aan als mogelijkheid om politici – en daarmee de democratie – weerbaarder te maken tegen onder meer buitenlandse beïnvloeding.
Financiële transparantie van politieke partijen is een heet hangijzer sinds in maart uit Tsjechisch onderzoek bleek dat Nederlandse politici financiering vanuit Rusland hebben ontvangen. Ondanks verdenkingen in de richting van Forum voor Democratie werden in de jaarcijfers van die partij geen sporen van Russische financiering gevonden.
Ook BBB kwam recentelijk negatief in het nieuws vanwege de partijfinanciën. Eind 2023 ontdekte BNR dat BBB-oprichter Wim Groot Koerkamp meer dan 200.000 euro bij BBB had gefactureerd met zijn eigen marketingbedrijf ReMarkAble.
