De Zeeuwen waren ver in de minderheid bij de presentatie van de nieuwe rechtbank Zeeland-West-Brabant afgelopen vrijdag. De West-Brabanders hadden de overhand, wat niet verwonderlijk is omdat de nieuwe rechtbank werd gepresenteerd in het Grand Theatre in Breda. Thema van de middag was ‘de verbinding van de Rechtspraak met de samenleving’. Aanleiding was de fusie van de gerechten door de herziening van de gerechtelijke kaart. Er werd ook kort gesproken over de nieuwe persrichtlijn die op 1 maart van kracht is geworden. Als hoofdregel geldt nu dat camera’s tijdens de zitting worden toegelaten, tenzij de rechter anders beslist. “Is er al vaak nee gezegd tegen binnenkomende camera’s?”, wilde gespreksleider Theo Verbruggen (NOS-correspondent) weten. Marieke Koek durfde geen algemene uitspraken te doen maar kon, als kersverse president van het gerecht, de zaal er wel van verzekeren dat de pers in haar rechtbank nog niet was geweigerd.
Stelselmatige daders
Jan Hamming, burgemeester van Heusden – die naar eigen zeggen “voor het eerst in een rechtbank kwam tijdens zijn studententijd, om te proberen een in beslaggenomen radio-installatie terug te krijgen” – mocht de eerste lezing houden. Hij vindt dat het openbaar bestuur en de Rechtspraak meer met elkaar in contact moeten komen. “Beide machten vechten tenslotte tegen het verwijt van de ivoren toren.” Daarnaast denkt hij dat rechters hun beslissingen mondeling zouden moeten toelichten: “De rechter zou in de wijk waar het delict heeft plaatsgevonden, kunnen verklaren waarom er voor een bepaalde strafmaat is gekozen.” Jan Boelhouwer, burgemeester van Gilzen-Rijen, is het met Hamming eens. “Rechters realiseren zich vaak te weinig wat de gevolgen zijn van hun beslissing. Maar die gevolgen komen wel op mijn bordje terecht.” In de zaal wordt gelachen, maar daar blijkt Boelhouwer niet van gediend. “Laatst kwam een persoon bij ons terug in de gemeente, die twee jaar in een inrichting voor stelselmatige daders had gezeten. Hij zette direct na zijn vrijlating wéér tien kraken. Daarvan werd meneer echter bij de rechtbank vrijgesproken omdat hij, volgens de rechter, een eerlijke kans moet krijgen om zijn leven te beteren.”
Zwaarder straffen
Rechters zijn ‘te soft’ en er moet harder gestraft worden, stelde Boelhouwer indirect. Dat de inwoners van Middelburg dit overwegend ook lijken te vinden, blijkt uit het filmpje dat werd getoond tussen de lezingen door. Corien Prins, hoogleraar recht en informatisering aan de Universiteit van Tilburg, vertelt dat rechters de afgelopen jaren al zwaarder zijn gaan straffen, maar dat dit nog onvoldoende naar de samenleving gecommuniceerd wordt. Koek vindt echter dat dit feit al meerdere malen op de kaart is gezet: “Maar wat men niet wil horen, hoort men blijkbaar niet.” Prins, die zelf jarenlang onderzoek deed naar de verhouding tussen de samenleving en de rechtspraak, leek met deze reactie niet tevreden. In haar lezing benadrukte zij dat zij het dan wel niet geheel eens is met burgemeesters Hamming en Boelhouwer omdat “het bestuur en de Rechtspraak wezenlijk verschillend zijn”, maar dat het voor de Rechtspraak zeker mogelijk is om transparanter te worden. “De samenleving wil de rechter als gesprekspartner”, aldus Prins.
Borrelen met de burgemeester
Tijdens de discussie reageren de aanwezige rechters niet bijzonder enthousiast op de ideeën van de burgemeesters en Prins. “Wellicht dat de reclassering, in de plaats van de rechtspraak, betere afspraken zou kunnen maken met gemeenten”, oppert een rechter uit Breda. Van de aanwezige advocaten hoeft de rol van gesprekspartner voor de rechtspraak ook niet zo. “De Rechtspraak moet geen marketingbedrijf worden.” Volgens de advocaten zouden rechters al voldoende feeling hebben met de samenleving.“En mocht dat veranderen dan stellen wij ze daar tijdens de zitting zelf wel van op de hoogte.” Het nieuwe bestuur van de rechtbank Zeeland-West-Brabant is niet van plan om rechters met de samenleving in gesprek te laten gaan gedurende de behandeling van een concrete zaak. Koek: “Er hoeft niet te worden aangeschoven bij Pauw en Witteman.” Maar de rechtbank is, in tegenstelling tot de zaal, wél voor het evalueren van concrete beslissingen met de betrokken gemeente. “Daarvoor zullen de contacten met het openbaar bestuur moeten worden aangehaald”, aldus Koek. “En daarmee zullen we tijdens de borrel beginnen.”
