De onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum brachten in kaart hoe de drie organisaties worden gefinancierd en wat de voor- en nadelen van bepaalde financieringswijzen zijn. Ook werd gekeken hoezeer de begrotingen van politie, OM en Rechtspraak van 2010 tot 2020 fluctueerden, bijvoorbeeld door bezuinigen of extra investeringen. Daarbij bleken bezuinigingen veelal generiek van aard terwijl extra investeringen juist voor specifieke doelen werden ingezet. De resultaten van het onderzoek zijn verwerkt in het rapport Continuïteit in de bekostiging van politie, Openbaar Ministerie en Rechtspraak.
Schommelingen
Zo ging de rechtspraakbegroting van 919 miljoen (2010) omhoog naar 1.107 miljoen (2016) en weer omlaag naar 987 miljoen (2019). Deze veranderingen zijn vooral toe te schrijven aan de manier waarop de Rechtspraak werd gefinancierd. Tot en met 2019 ging dat grotendeels per rechtszaak: meer zaken betekende een hoger budget, minder zaken een verlaging. Ook veranderde door bezuinigingen de vergoeding per type zaak door de jaren heen.
Knellende financiering
Omdat het aantal rechtszaken (en daarmee het budget) al een aantal jaren daalt en omdat vaste kosten voor bijvoorbeeld huisvesting minder snel kunnen dalen, knelde deze manier van financiering steeds meer. Sinds vorig jaar bestaat daarom een veel groter deel (ca. 40 procent) van het budget uit een vast bedrag, zo berekende de onderzoekers van het WODC. Ook bleek eerder dat niet alle zaakverzwarende factoren – zoals minder lichtere zaken, professionalisering van de advocatuur en een complexer toetsingskader – zich vertaalden in een hogere vergoeding per zaak. Hierdoor liep de werkdruk op en ontstonden grotere tekorten.
Motie Rosenmöller
Politie, OM en de Rechtspraak vragen de politiek al langer te zorgen voor een stabiele, robuuste financiering van de rechtsstaat. Naast stabiliteit is volgens hen fors meer geld nodig.
Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een aangenomen motie van senator Paul Rosenmöller (GroenLinks). Met deze motie roept de Eerste Kamer de regering op te onderzoeken hoe de politie, OM en de Rechtspraak op een stabiele manier kunnen worden gefinancierd. De rechtsstaat is volgens de Eerste Kamer gebaat bij zo’n solide financiering. De motie was een reactie op het wispelturige beleid waar de drie organisaties de afgelopen jaren mee werden geconfronteerd, en de bezuinigingen die daar vaak mee gepaard gingen.
