Wat is de rol van een rechtsfilosoof bij de Gezondheidsraad?
Discussies over vaccinatieprogramma’s gaan niet alleen over de medische en epidemiologische aspecten van het vaccin. Ze gaan ook over de verantwoordelijkheid van de overheid bij de manier waarop vaccins worden aangeboden. De Raad kijkt naar mij bij ethische vragen, bijvoorbeeld over waar de grens ligt van preventiebeleid. Of denk aan de afweging tussen normatieve belangen, bijvoorbeeld in het AstraZeneca-advies. Moet de overheid een meer deontologische benadering kiezen en concluderen dat bij een kleine, maar niet te verwaarlozen kans op een ernstige bijwerking voor individuele ontvangers, een vaccin niet mag worden aangeboden? Of moet je bij de bestrijding van een grote pandemie een meer consequentialistische benadering kiezen en massaal blijven vaccineren, ook al weet je dat de schaarse bijwerking dan dodelijke slachtoffers zal maken?
Er is veel kritiek op het advies van de Gezondheidsraad. Zo verweet columnist Rosanne Hertzberger de Gezondheidsraad zaterdag in NRC te veel vanuit een ivoren toren te handelen en de gemiddelde Nederlander te behandelen als een willoos, hulpeloos en afhankelijk wezen dat niet in staat is zelf na te denken. Wat is uw reactie hierop?
De Gezondheidsraad is een wetenschappelijke adviesraad met als doel om regering en parlement te adviseren op het terrein van de volksgezondheid. We kunnen ons alleen op wetenschappelijk verantwoorde bronnen baseren. Als Hertzberger dat als ivoren toren afdoet, dan is dat maar zo. En een advies als dit, over de landelijke vaccinatiestrategie, zegt verder niets over het karakter van de Nederlander.
Het AstraZeneca-vaccin blijkt bij de groep van onder de zestig een zeldzame maar potentieel dodelijke bijwerking te hebben. We begrijpen die bijwerking nog niet helemaal, maar we kunnen deze ook niet domweg negeren. Zolang er voldoende ongevaccineerde mensen van boven de zestig zijn, kan de strategie worden aangepast waarbij alleen deze groep – bij wie die potentieel dodelijke bijwerking niet is geconstateerd – wordt gevaccineerd.
De Gezondheidsraad heeft dus ook niet voorgesteld om te stoppen met AstraZeneca. Integendeel, ga vooral door, maar herverdeel de vaccins zodanig dat je het risico op de bijwerking minimaliseert. Dezelfde hoeveelheid mensen wordt gevaccineerd, de vaccinatiegraad stijgt even snel, alleen de gemiddelde leeftijd van de gevaccineerden verandert. Het enige nadeel van deze (tijdelijke) wijziging is dat het een paar dagen kost om de strategie aan te passen. En het is natuurlijk uitermate vervelend voor die mensen onder de zestig bij wie de vaccinatieafspraak is afgezegd. Ongevaccineerde mensen van boven de zestig hebben daarentegen geluk want die worden nu eerder gevaccineerd. Per saldo verandert er op volksgezondheidsniveau dus precies niets. De bijwerking wordt nu koortsachtig onderzocht. Als blijkt dat het toch veilig genoeg is, zal het advies worden aangepast op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten.
En als het vertrouwen in het AstraZeneca-vaccin is afgenomen, komt dat door de geconstateerde bijwerking, niet door ons aangepaste advies. Don’t shoot the messenger.
Als u het voor het zeggen had, dan …
… zouden er minder kapiteins op het Covid-19-vaccinatieschip staan. De prioriteiten zijn duidelijk: zolang er schaarste is in vaccins, moeten de meest kwetsbaren het eerst worden beschermd. De moeilijkheden komen door de onvoorspelbaarheid van de leveringen, en nieuwe informatie over bijwerkingen die al vaccinerend bekend wordt, en dat moet worden meegenomen in het beleid. Het zou beter zijn als de minister, op basis van Gezondheidsraadadviezen, alleen de grote lijnen uitzet en het RIVM, dat al decennia ervaring heeft met dit soort programma’s, de centrale verantwoordelijkheid voor de uitvoering heeft. Het helpt bijvoorbeeld niet dat de minister steeds verwachtingen wekt die vervolgens niet kunnen worden waargemaakt. Hoe meer dit een politiek strijdpunt wordt gemaakt, hoe groter de kans dat (de indruk van) zwabberbeleid ontstaat.
Het mooiste wetsartikel is…
Artikel 6 Grondwet (artikel 9 EVRM), en met name de spanning tussen het eerste lid waarin een van de meest fundamentele grondrechten van vrijheid van godsdienst en levensovertuiging wordt beschermd, en het tweede lid waarin de gronden worden aangegeven waaronder dit grondrecht bij wet kan worden ingeperkt. In deze spanning zit een van de belangrijkste evenwichtsoefeningen van de liberaal-democratische rechtstaat besloten. Ik zou de rest van mijn werkzame leven kunnen besteden aan de bestudering van dit fragiele evenwicht.
Welk boek las u het laatst?
Such a Fun Age uit 2019 van Kiley Reid. Een subtiele roman over onuitgesproken maar manifest racisme.
Wat is het eerste dat u gaat doen zodra u zelf uw vaccinatie hebt gekregen?
Met mijn jongste zoon een weekendje naar de Taron gaan, een supersnelle (gelanceerde) achtbaan in Duitsland. Hij is een 13-jarige achtbaanfanaat en mist zijn hobby zó erg. En ik heb wel weer eens zin in een gezellig vader-zoon weekendje weg.
