Gefeliciteerd met deze prijs! U bent in 2021 gepromoveerd. Praat ons even bij – wat is de kern van uw proefschrift?
“Mijn proefschrift gaat over het medisch aansprakelijkheidsrecht in brede zin: het civiel medisch aansprakelijkheidsrecht, het medisch tuchtrecht en het medisch strafrecht. De centrale vraag is in hoeverre het medisch aansprakelijkheidsrecht de beoogde gedragsbeïnvloedende werking heeft. Die beoogde werking bestaat uit het preventieve doel van deze rechtsgebieden: het prikkelen van zorgverleners om zich te houden aan de geldende normen.
Uit dat preventieve doel volgen twee aannames: dat zorgverleners kennis hebben van het medisch aansprakelijkheidsrecht, en dat dat recht een ‘positieve’ invloed heeft op het professionele gedrag. Ik ben op zoek gegaan naar empirische onderbouwing van die aannames, door zowel literatuuronderzoek te doen als zelf empirisch onderzoek te verrichten.
Op basis van mijn onderzoek kom ik uiteindelijk tot de conclusie dat het medisch aansprakelijkheidsrecht de beoogde gedragsbeïnvloedende werking maar zeer beperkt behaalt, en dat we de gedragsbeïnvloedende werking van het medisch aansprakelijkheidsrecht überhaupt niet moeten overschatten. In het proefschrift zelf, dat open access is gepubliceerd, staat natuurlijk nog veel meer.”
Zijn artsen inderdaad ‘defensief’, in die zin dat zij hun gedrag aanpassen uit angst voor klachten of claims?
“Het antwoord op deze vraag is genuanceerd. Onderzoek naar defensief gedrag in Nederland is schaars. Alle informatie bij elkaar genomen, kan je concluderen dat defensief gedrag in Nederland wel lijkt voor te komen. ‘Defensief’ is in sommige onderzoeken echter meer dan angst voor klachten of claims. Ook het anders handelen door ‘druk van patiënten’ geldt in sommige onderzoeken bijvoorbeeld als defensief. Ik heb nog geen onderzoek gezien dat kan onderbouwen dat defensief gedrag uit angst voor een juridische aansprakelijkstelling in Nederland op zo’n grote schaal voorkomt als wel eens wordt gesuggereerd.”
U concludeert dat men de gedragsbeïnvloedende effecten van het medisch aansprakelijkheidsrecht niet moet overschatten. Kunt u dat toelichten?
“In mijn proefschrift concludeer ik dat het civiel medisch aansprakelijkheidsrecht nauwelijks een invloed lijkt te hebben op het gedrag van Nederlandse zorgverleners. Zorgverleners schatten hun kennis van dit rechtsgebied laag in en houden ontwikkelingen nauwelijks bij. Een aantal zorgverleners dat ik sprak, zag een civiele vordering ook niet per se als een signaal dat foutief was gehandeld. Volgens hen is niet te voorkomen dat soms schade ontstaat, ook bij juist medisch handelen. Zij zagen het civiel medisch aansprakelijkheidsrecht als een systeem om die schade af te wikkelen. Een strafrechtelijke vervolging werd door de zorgverleners in mijn onderzoek gezien als een zeer uitzonderlijke gebeurtenis. Mede daardoor lijkt ook de invloed van het medisch strafrecht beperkt. Het medisch tuchtrecht heeft naar mijn idee de meeste potentie om een gedragsbeïnvloedend effect te hebben. Dit rechtsgebied interesseerde de zorgverleners die meededen aan mijn onderzoek het meest.”
Had u liever gezien dat artsen zich wel laten beïnvloeden door het aansprakelijkheidsrecht?
“Het was natuurlijk mooi geweest als de conclusie was dat het medisch aansprakelijkheidsrecht inderdaad de beoogde preventieve werking heeft. Aan de andere kant hebben het civiel medisch aansprakelijkheidsrecht en het medisch strafrecht ook andere doelen, die in de praktijk wellicht beter kunnen worden behaald. Mijn conclusie wringt het meest voor het medisch tuchtrecht, dat specifiek in het leven is geroepen om de kwaliteit van de gezondheidszorg te bevorderen en te bewaken. Preventie van normschendingen is daarbij essentieel.”
De Goudsmitprijs, wat houdt dat in? Als er een geldbedrag aan is verbonden, heeft u daarvoor al een bestemming?
“De Vereniging voor Gezondheidsrecht reikt de Goudsmitprijs eens in de twee jaar uit. De Goudsmitprijs is een persoonsgebonden aanmoediging om op goed niveau te blijven publiceren op het gebied van het gezondheidsrecht. Er is een geldbedrag van 1500 euro aan verbonden. Ik ben nog aan het nadenken over de besteding van dit bedrag – voorlopig staat het nog veilig op mijn spaarrekening.”
Wat is niet over u bekend, wat wel interessant is?
“Wat een moeilijke vraag. In de categorie niet zo bekend, maar misschien ook niet zo interessant: ik hou ontzettend van Ikea-meubels in elkaar zetten. In de categorie wat meer bekend, en ook wat interessanter: ik combineerde mijn bachelor rechten met een bachelor psychologie.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Mijn oma aan moederskant. Ze groeide op in Parijs en verhuisde voor mijn opa naar Nederland. Zonder klagen en met veel veerkracht en doorzettingsvermogen heeft ze hier haar leven opgebouwd. Ze is inmiddels 96 en woont nog altijd op zichzelf. Ik heb veel bewondering voor haar en hoop zelf net zo krachtig te zijn en blijven als zij.”
Welk boek las u het laatst?
“The island of missing trees, van Elif Shafak. Een heel mooi boek, bijzonder geschikt voor bomenliefhebbers.”
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
“Na de afronding van mijn proefschrift wilde ik graag op reis naar Zuidoost-Azië. Door de coronapandemie kon dat destijds helaas niet doorgaan. Maar het maken van een mooie, lange reis staat nog steeds heel hoog op mijn lijst.”
Met welke beroemdheid zou u 24 uur willen doorbrengen in een gevangeniscel?
“Met Hans Klok. Hij weet vast een creatieve manier om ons eruit te krijgen.”
