Het idee voor het project ontstond drie jaar geleden toen vijftien grote advocatenkantoren, die deel uitmaken van het Grote Kantoren Overleg (GKO), iets concreets wilden doen voor de sociale advocatuur. De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) was, onder leiding van oud-deken Walter Hendriksen, ook al bezig met een plan voor samenwerking binnen de balie, maar daar wilden de kantoren van het GKO niet op wachten. Ze vroegen de Praktizijns-Sociëteit in Amsterdam om als neutrale organisatie te zorgen voor de uitvoering. De vijftien grote kantoren storten jaarlijks 5.000 euro in een fonds waarvan de diensten worden betaald. Sommigen gaven een extra donatie. Ook ontvangt het project subsidie van de Raad voor Rechtsbijstand, in de vorm van een eenmalige verlaging van de contributie van de Praktizijn voor sociaal advocaten.
De Praktizijns-Sociëteit hield een enquête onder vijftig sociaal advocaten om te peilen waar ze behoefte aan hebben. Het antwoord: kennis en opleiding. “En dat komt overeen met ons beleidsplan,” zegt directeur Maarten Bohlken van de Praktizijns-Sociëteit.
Abonnementen
Het is voor sociaal advocaten te duur om abonnementen te nemen op alle benodigde tijdschriften van juridische uitgevers als Kluwer en SDU. Daarom heeft de Praktizijns-Sociëteit een attenderingsdienst opgezet waardoor deelnemers iedere maandag een overzicht krijgen met alle nieuwe artikelen. “We zien dan ook dat er op maandag en dinsdag veel aanvragen komen voor die artikelen,” vertelt Bohlken. “De bedragen voor tijdschriften tikken enorm aan. Bij ons ga je naar die pagina, je klikt de inhoudsopgave open, je ziet de artikelen, en als je iets wilt lezen druk je op de aanvraagknop en binnen een uur heb je het artikel.” De Praktizijns-Sociëteit mag geen toegang geven tot de databanken van de uitgevers maar kan wel artikelen leveren op verzoek. “Gaandeweg hebben we die dienst uitgebreid.”
Soms geven de deelnemende kantoren gratis trainingen. Advocaat Jonathan Soeharno van De Brauw Blackstone Westbroek gaf op 13 maart bijvoorbeeld een cursus gedragsrecht voor advocaten, waar 32 deelnemers op af kwamen. Dat was een nuttige bijeenkomst, voor de deelnemers maar ook voor de cursusleider. “Het is voor mij leerzaam om te zien dat de sociaal advocaten met heel andere vragen zitten dan wij als commerciële advocaten,” verklaart Soeharno. “Alle slides waarvan ik dacht dat we het er niet lang over zouden hebben, daar kwamen juist veel vragen over.” Hij legt uit dat de sociale advocatuur volop in de vuurlinie ligt als het gaat om klachten. “De sociale advocatuur heeft te maken met cliënten die vaak al met de rug tegen de muur staan. De woede richt zich snel tegen de advocaat als die een zaak heeft verloren. Daarom worden sociaal advocaten vaak met klachten geconfronteerd.” Deelnemers aan de cursus stelden veel vragen over klachttermijnen en hoe ze zich kunnen verweren tegen een klacht.
Eenpitters
Voor andere onderwerpen was minder belangstelling. Zoals tegenstrijdige belangen of de vraag hoe een advocaat moet handelen bij een overstap naar een ander kantoor. “Dat laatste speelt nauwelijks omdat veel sociaal advocaten eenpitters zijn,” licht Soeharno toe.
Andere diensten die beschikbaar zijn binnen het project sociale advocatuur: korting op meerdaagse opleidingen, een Wwft-cursus, verdiepingsbijeenkomsten, een mini-symposium over tuchtrecht, de lancering van een marktplaats waarop advocaten en de Praktizijnsbibliotheek oudere juridische boeken gratis aanbieden en toegang tot de juridische zoekmachine Rechtsorde.
Hoewel de Praktizijns-Sociëteit in Amsterdam is gevestigd, net als het merendeel van de deelnemende commerciële kantoren, is er volgens Bohlken geen sprake van een Amsterdams project. “We zijn van oorsprong Amsterdams,” legt hij uit. “Voordat je artikelen per mail kon sturen, moest je naar Amsterdam. Maar omdat we dankzij internet landelijk kunnen werken, krijgen we steeds meer leden buiten Amsterdam. Daar ben ik erg trots op.”
Hoger beroep of cassatie
Bureaudirecteur Annemiek Engbers van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) hoort uit haar achterban positieve geluiden over de samenwerking. “Het is een sympathiek, toegankelijk project,” meent ze. Aanvankelijk had de VSAN wat bedenkingen omdat deelnemers lid moeten zijn van de Praktizijns-Sociëteit, en dat kost 226 euro per jaar. Door subsidie van de Raad voor Rechtsbijstand kost deelname nu 149 euro.
“Door die subsidie wegen de voordelen ruimschoots op tegen de kosten van het lidmaatschap,” meent Engbers, die ook zitting heeft in de begeleidingsgroep van het project. En die voordelen betreffen niet alleen vakliteratuur, opleidingen en deelname aan bijeenkomsten, maar ook dat mensen elkaar weten te vinden. “Als wij in een heel ingewikkelde zaak zitten met hoger beroep of cassatie, kunnen we nu makkelijker de samenwerking zoeken met een groot kantoor. Die doen al best veel vanuit maatschappelijke betrokkenheid.”
Dankzij het project zijn veel advocaten lid geworden van de Praktizijn. “De Praktizijn zelf maakt een inhaalslag,” verklaart Engbers, ”Ze zijn minder Amsterdams georiënteerd. Ik hoor dat advocaten enthousiast zijn over kortingen op literatuur en cursussen, de gratis intervisies en de attenderingsdienst. De pijn in de sociale advocatuur is dat er te weinig geïnvesteerd kan worden in vakliteratuur.”
Ze vervolgt: “De Praktizijn kan dingen doen die we ook hadden willen organiseren, maar waar we de capaciteit niet voor hebben. Vanuit de begeleidingsgroep stimuleren we wel dat het aanbod aantrekkelijk genoeg is voor onze leden. Bijvoorbeeld als het gaat om intervisiedocenten. Grote kantoren doneren hun tijd, intervisiebegeleiders uit de sociale advocatuur worden betaald vanuit het fonds.”
Engbers plaatst wel een kanttekening: “Als VSAN werken we graag mee aan dit soort projecten, maar het zet structureel geen zoden aan de dijk. We vinden dat de overheid de sociale advocatuur voldoende moet financieren.” Voor de VSAN is ook belangrijk dat het vak aantrekkelijker wordt, en beter wordt betaald.
Zoekopdracht
Een van de sociaal advocaten die gebruik maakt van de diensten van de Praktizijn is Caroline de Groot, advocaat sociale zekerheid bij Advocatenkantoor de Binnenstad in Amsterdam. Ze heeft veel plezier van de attenderingsdienst. “Je krijgt elke week een overzicht van nieuwe literatuur en dan kun je gratis aanvragen. Dat is interessant, ook vanwege de noten bij de artikelen. Soms vraag ik Tekst & Commentaar aan voor een wetsartikel. Ik geef ook wel eens een zoekopdracht, en dan krijg ik allemaal documenten die betrekking hebben op mijn zoektermen en dat is superfijn.” Verder volgde De Groot tegen 50 procent korting cursussen over sociale zekerheid.
Ook nam ze deel aan gestructureerd intercollegiaal overleg (GIO) via de Praktizijn. “Ze nemen ons de organisatietaken uit handen,” licht De Groot toe. “Je hoeft alleen de datumprikker in te vullen. Je gaat met aantal collega’s om de tafel om onderwerpen te bespreken die met advocatuur te maken hebben.”
Als De Groot die diensten niet van de Praktizijn had afgenomen? “Dan moet je het zelf betalen, en dat is moeilijk omdat wij, zoals bekend, een vrij laag inkomen hebben. Dan had ik zeker minder literatuur afgenomen. Maar nu kan ik de jurisprudentie goed bijhouden. Als je niet alle literatuur hebt, sta je op achterstand, want je wederpartij heeft wel alle bestanden.”
De Groot is “ontzettend blij” met het project. “Al hebben we er als sociaal advocaten wel enige moeite mee dat we onze hand moeten ophouden bij de commerciële advocaten. Maar dat het gebeurt is erg fijn, daar ik ben er dankbaar voor.”
Voor De Brauw Blackstone Westbroek is deelname nooit een punt van discussie geweest, zegt Soeharno. “Het is vanzelfsprekend dat wij bijspringen als er binnen de balie een behoefte ontstaat. We zijn één balie, en we willen kantoren die het moeilijk hebben ondersteunen.”
Caroline de Groot ziet wel een verbeterpunt. “Via de zoekmachine Rechtsorde kun je zien welke documenten interessant zijn. Die moet je nog aanvragen bij de bibliothecaris. Het zou handig zijn om dat zelf te kunnen downloaden, dan heb je het direct.”
Open access
De Praktizijns-Sociëteit bouwt verder aan de catalogus, onder meer door dagelijks op open access informatie te jagen. Open access kent twee varianten: direct gratis beschikbaar (goud) en na een bepaalde periode gratis beschikbaar (groen). De catalogus bevat nu bijna 10.000 records met een link naar de open access versie. Bohlken: “Je klikt op de link en je hebt de pdf op je scherm. Daarmee maken we onze catalogus waardevoller. Hiermee zorgen we ervoor dat als iets gratis beschikbaar is, je ons niet meer nodig hebt, maar je de informatie meteen kunt lezen. Dat is vooral van belang voor de sociale advocatuur, want het is snel en gratis.”
De volgende kantoren dragen bij aan het project ‘Sociale advocatuur’ van de Praktizijns-Sociëteit: AKD, Allen & Overy, De Brauw Blackstone Westbroek, Van Campen Liem, Clifford Chance, Van Doorne, Freshfields, HVG, Houthoff, Lexence, Loyens & Loeff, NautaDutilh, Nysingh, Simmons & Simmons en Stibbe.
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) laat onderzoek doen naar de resultaten van het eigen project Samenwerking binnen de Balie. De uitkomsten zijn nog niet bekend.
