Nu verschillende Nederlands-Syrische uitreizigers zich bij de Nederlandse ambassade in Ankara hebben gemeld, moet Nederland een keuze maken: wat te doen met de Syriëgangers? Wat zijn de opties, wie vindt wat en wie vindt wat waarom van welke opties? Hieronder een overzicht zodat jij bij de volgende lunchpauze ook over dit verstrekkende vraagstuk mee kunt praten.
De Ministers
De kabinetsleden zijn eigenlijk een eilandje in deze discussie. Zij vinden namelijk dat de Syriëgangers in Irak berecht moeten worden, in plaats van wat de meeste andere partijen vinden: in Nederland. Minister Blok heeft in mei een advies ontvangen van zijn extern volkenrechten adviseur en tevens decaan van de FdR van de UvA, André Nollkaemper. In dat advies bepleitte Nollkaemper dat een internationaal tribunaal moeilijk te realiseren is. Hij raadt aan om de mogelijkheden omtrent nationale berechting ook te onderzoeken. Zo legt hij uit dat volgens het internationale recht iedereen recht heeft op terugkeer naar zijn land van nationaliteit. Daarnaast zou plaatselijke berechting maar een tijdelijk effect hebben: nadat de Syriëgangers hun straf hebben uitgezeten, komen zij alsnog terug naar Nederland.
Het lijkt dus logisch om de Syriëstrijders, inclusief vrouwen en kinderen terug te halen naar Nederland. Minister Grapperhaus denkt daar anders over en heeft preventief ingegrepen. Om te voorkomen dat de Syriëgangers naar Nederland komen om hier berecht te worden, heeft hij van elf Nederlandse Syriëstrijders de nationaliteit afgepakt, maar volgens Grapperhaus komen er nog zo’n honderd mensen voor deze maatregel in aanmerking.
De Rest
Lijnrecht tegenover het kabinet staat het Openbaar Ministerie. Het OM pleit ervoor om de Syriëgangers wel naar Nederland te halen. Naast het belangrijke feit dat in Irak de doodstraf een optie is, is het OM bang dat de strijders hun straf in Syrië ontlopen. Het OM vindt dat de minister zo het vervolgingsbelang schaadt. De vraag doet zich voor of minister Grapperhaus het OM wel vrij haar taken laat uitvoeren. Hoewel de minister politiek verantwoordelijk is voor het beleid van het OM, moet de openbare aanklager wel zelfstandig en onafhankelijk haar vervolgingsmonopolie kunnen uitoefenen. De verhouding tussen de minister en het OM in deze kwestie biedt genoeg stof voor andere artikelen, maar laten we terug gaan naar de andere voorstanders van het terughalen van de Nederlandse Syriëgangers. Zowel Rusland, Irak als de Verenigde Staten vinden namelijk dat Nederland de Syriëgangers terug moet halen. Rusland zal tegen de oprichting van een speciaal internationaal tribunaal stemmen, Irak zou geen geld, noch rechters hebben om de Nederlandse Syriëgangers te berechten en de VS hebben zelfs aangeboden om Nederland te helpen met de repatriëring van de Syriëgangers, maar dit aanbod is herhaaldelijk afgeslagen door minister Blok.
Kortom, het bestuur en de wetgever komen er niet uit. Het is niet de eerste keer dat de derde macht, de rechtspraak de knoop moet doorhakken in ingewikkelde kwesties als deze. Volgende week zullen we zien wat de uitspraak van de rechter is in de zaak van de uitreizigers die zich bij de Nederlandse ambassade hebben gemeld.
