Strafrechtadvocaten hebben geen vertrouwen in het nieuwe systeem dat automatisch moet verhinderen dat telefoongesprekken tussen hen en afgetapte cliënten worden opgenomen. Zij zijn sceptisch op grond van ervaringen in het verleden en stellen zich daarom afwachtend op. En die houding lijkt niet onterecht. Dat blijkt uit een rondgang die Mr. maakte langs een aantal betrokkenen.
Sinds een paar maanden is een nieuw systeem van kracht waarbij een eventuele tap op het telefoonnummer van een persoon automatisch ‘afslaat’ als hij of zij naar diens advocaat belt. Voorwaarde is wel dat die advocaat zijn telefoonnummer moet hebben aangemeld bij het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD). Het systeem is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Nederlandse Orde van Advocaten, het KLPD, het Openbaar Ministerie en het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Aanleiding hiervoor is een uitspraak van de rechtbank Den Haag die de Nederlandse staat verplichtte een dergelijk systeem in te voeren.
Maar de beroepsgroep heeft er geen vertrouwen in. Strafrechtadvocaat Willem Jan Ausma (Ausma De Jong Advocaten): “Het is al verschillende keren gebleken dat overheid en techniek niet zo goed samengaan. Dus ik denk echt niet dat het nu wél goed gaat. Je moet altijd ervan uitgaan dat kan worden meegeluisterd.” Ook advocaat Job Knoester (Nolet Advocaten) heeft zo zijn twijfels. “Alles is gevoelig voor misbruik. Een waterdicht systeem bestaat gewoonweg niet. Net zo min als dat er waterdichte contracten bestaan. Ik praat alleen ‘live’ met mijn cliënten. Dat is het meest veilig. Ik geloof niet dat advocatenkantoren nu verschoond zijn van afluisterpraktijken.” In de uitzending van PowNews van afgelopen donderdag lieten verschillende strafrechtadvocaten zich ook al sceptisch uit over de automatische nummerherkenning. Zo zei Gerard Spong: “Ik vertrouw alleen mijzelf”.
Bart Nooitgedagt, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, begrijpt de reacties van zijn collega’s. “De ervaring leert dat je voorzichtig moet zijn als het gaat om zwaarwichtige belangen van je cliënt. Behoedzaamheid blijft geboden. De belangen van de cliënt zijn te groot om daar enig risico in te nemen.” Nooitgedagt zal daarom nooit en te nimmer vertrouwelijke gesprekken met een cliënt via de telefoon voeren, hoe goed het systeem ook is.
Face-to-face
“Die scepsis begrijp ik wel”, zegt Jan Leliveld, lid van de Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten. “We zijn allemaal bang voor systemen. De Orde dus ook. Maar dit is wel een belangrijke stap voorwaarts.” Leliveld vertelt waarom: “Voorheen konden gesprekken van cliënten met advocaten gewoon worden afgeluisterd. Hiervan werden dan processen-verbaal gemaakt en die werden voorgelegd aan de officier van justitie die de vertrouwelijkheid ervan moest beoordelen. Soms ging dat niet goed en kwamen geheime gegevens terecht in procesdossiers. Veel vaker gebeurde het dat men formeel van niets wist, maar de kennis was er wel en die leek soms te worden misbruikt. Daar moest een einde aan komen. Nu komt er geen menselijke beoordeling meer aan te pas, omdat de tap automatisch afslaat.”
Op de vraag of Leliveld dus nu met zijn cliënten door de telefoon spreekt, antwoordt hij in algemene zin ontkennend. “Ik spreek cliënten sowieso liever ‘face-to-face’, het systeem van nummerherkenning maakt dat niet anders. Indien nodig kunnen gesprekken nu wel zonder risico van afluisteren door de politie, ook telefonisch worden gevoerd. Het is veilig. Dit wordt door middel van audits ook gecontroleerd. Mocht blijken dat er aan de kant van het KLPD toch misbruik van het systeem wordt gemaakt, dan volgt er ‘hel en verdoemenis’. Dat betekent een enorme vertrouwensbreuk tussen overheid en advocatuur en dat zal zijn weerslag hebben op deze en andere afspraken die de Orde tot nu toe met het ministerie gemaakt heeft.”
Niet waterdicht
Jos van Wetten, beleidsadviseur van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en projectleider Nummerherkenning, noemt de kritiek van de advocaten sentimenteel en niet gebaseerd op feiten. Hij bevestigt dat het systeem absoluut veilig en te vertrouwen is. Alle automatische handelingen worden gelogd en bij gelegenheid van periodieke audits ter kennis gebracht aan de advocatuur. “We hebben wel ingecalculeerd dat in heel bijzondere omstandigheden de tap niet automatisch afslaat. Dat hebben we ook nadrukkelijk aangegeven. Daar is open over gecommuniceerd met de advocatuur. Het is daarom mogelijk dat zo nu en dan een geheimhoudergesprek niet gefilterd wordt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een advocaat vanuit het buitenland belt met zijn cliënt die onder de tap staat. Deze gesprekken zullen in die gevallen dus alsnog handmatig moeten worden uitgefilterd.”
Opgemerkt moet worden dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst niet aan de afspraken tussen het ministerie en de Orde is gebonden. Verder worden telefoontjes, gepleegd vanuit justitiële inrichtingen, wel door het systeem gefilterd. Zij kunnen dus niet door opsporingsambtenaren worden uitgeluisterd. “Maar justitiële inrichtingen zelf kunnen wel opnames maken en bewaren. Over deze onwenselijke situatie vindt op dit moment overleg plaats”, aldus Leliveld.
Het ministerie zal nog bezien of de nummerherkenning ook kan worden ingevoerd voor andere ‘geheimhouders’ zoals artsen en notarissen. “Maar eerst gaan we kijken hoe het huidige systeem voor advocaten uitwerkt”, aldus Van Wetten.
