In mijn vorige artikelen heb ik beschreven dat er aan de mediationtafel in de onderstroom systemische invloeden op drie niveaus een rol spelen: 1. Bij ieder van de cliënten de invloed en patronen die zij meenemen uit hun eigen systeem van herkomst; 2. Tussen de cliënten onderling hoe hun patronen elkaar tegenkomen in hun relatie en conflict; en 3. Hoe je als mediator ook de invloed uit je eigen systeem van herkomst meeneemt in hoe je kijkt naar het conflict. Wanneer ik mediators bewust maak van deze invloeden, krijg ik vaker van hen de vraag: ‘áls ik al zie wat er in de onderstroom meespeelt, hoe kan ik dat benoemen? En als ik het dan bespreekbaar maak, heb ik ook het idee dat ik het moet oplossen voor de ander maar heb ik geen idee hoe. Want ik ben toch geen therapeut?’ Een interessante vraag, waar ik in dit artikel verder op inga.
Mediation is geen therapie
Als mediator ben je inderdaad niet ook nog relatietherapeut. Toch kom je soms wel dichtbij het gebied waarop een relatietherapeut zich begeeft. Denk maar aan omgaan met emoties, overschrijden van grenzen of wensen naar veranderingen in gedrag. Je hebt als mediator echter een andere opdracht en taak, namelijk het voorliggende conflict op te lossen. Wil je tot een duurzame oplossing komen, dan doe je er wel goed aan om daarbij de systemische invloed in de onderstroom van het geschil mee te nemen. Als je dat niet doet, dan bestaat de kans namelijk dat het conflict op een later moment weer oplaait. Bovendien líjkt de systemische aanpak soms een omweg, de ervaring leert dat die uiteindelijk ook sneller tot een oplossing kan leiden als de kern van het conflict ermee boven komt.
Bewustwording is de eerste stap
Als je met een systemische bril leert kijken, dan ga je opeens bepaalde patronen die vaker voorkomen bij partijen herkennen. Iemand lijkt niet op de juiste plek te staan – bijvoorbeeld een kind tussen de ouders in plaats van op de kindplek –, je hebt het gevoel dat er nog meer speelt dan wat er wordt gezegd of de ervaren disbalans blijft een rol spelen. Ook zie je tussen de cliënten een herhalend patroon in hoe ze met elkaar omgaan. Hoe meer de een druk uitoefent op de ander bijvoorbeeld, hoe meer die ander geneigd is af te haken. Het herkennen van wat je systemisch gezien opvalt, maakt dat je de cliënten er vragen over kunt gaan stellen. Die vragen kunnen er weer toe leiden dat cliënten zich bewust worden van de dynamiek waar ze in zitten. Bewustwording is de eerste stap in het doorbreken van patronen. Het is niet aan jou om dat te doen, maar jouw inzicht en vragen kunnen cliënten daar wel bij helpen.
Moed gevraagd
Het is spannend om systemische vragen te stellen omdat je veelal niet op voorhand weet wat er voor antwoord uit zal komen. Je brengt naar de oppervlakte wat nog niet tastbaar was en je maakt je cliënten bewust van iets dat ze zelf nog niet zo duidelijk hadden gezien. Misschien ook wel met een reden. Het vergt dus best moed om dat soort vragen te gaan stellen. Je kunt daarmee tevens gevoelens die eronder schuil gaan bij je cliënten naar boven halen. Niet iedere mediator voelt zich daar comfortabel bij. Toch kunnen die gevoelens als ze onbesproken blijven een grote rol gaan spelen of zelfs in de weg staan van de oplossing van het conflict. Erkennen dat die gevoelens er zijn, heeft veelal het effect dat ze minder nadrukkelijk aanwezig hoeven zijn. Bovendien is het mijn ervaring dat cliënten vaak wel onbewust aanvoelden wat er in de onderstroom meespeelde en dat je vooral woorden of beelden geeft aan iets wat nog niet zo helder was. Dat bespreekbaar maken kan juist ook weer herkenning en rust brengen bij hen.
Onderzoekende houding
Wat vooral belangrijk is om als mediator een onderzoekende houding aan te nemen en de situatie te verkennen zonder oordeel te hebben over wat je ziet. Het gaat er niet om op zoek te gaan naar schuld, maar om te gaan inzien hoe het een ingrijpt op het ander. Wie er is begonnen met het patroon is niet van belang – of nog precies te achterhalen – je wilt kijken hoe ze er samen weer uit kunnen komen. Plak jouw beeld daarbij niet op je cliënten, maar stel ze vragen naar aanleiding van wat je opvalt. En nodig ze uit om naar aanleiding van een voorbeeld of een model dat je deelt, te gaan experimenteren met ander gedrag of te brainstormen over hulpbronnen die kunnen worden ingezet bij het oplossen van het conflict.
Oefening baart kunst
Bij het aanleren van een nieuwe vaardigheid helpt het natuurlijk om vooral te gaan oefenen en je bewust te worden van je eigen patronen of overtuigingen. Bijvoorbeeld de overtuiging dat je pas iets nieuws mag doen als je het al helemaal goed kan. Toch leer je vaak juist veel van de ‘fouten’ die je maakt. Het is ook een kwestie van ergens gaan beginnen waarbij je voor je gevoel niet te veel ‘schade’ kunt aanrichten. Bijvoorbeeld in een training, een supervisie of een begeleide intervisie. Het helpt tevens om jezelf daarbij toe te staan niet alles te hoeven oplossen wat je systemisch ziet en boven tafel haalt. Mocht er aanleiding toe zijn, dan kun je cliënten zo nodig en desgewenst ook nog verwijzen naar een relatietherapeut of systemisch coach.
Wil jij meer weten over hoe je de systemische aanpak kunt gaan toepassen in je mediationpraktijk? Lees dan het boek ‘Dynamieken ontrafeld aan de mediationtafel’ of kijk op mijn site voor meer informatie.
