Terug naar Tbilisi

Delen:

Begin december was ik even terug in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Ik was er elf jaar niet geweest, en er is veel veranderd. Er komt nu drinkbaar water uit de kraan. Het plaveisel is gerepareerd. Het is veilig op straat, en gezellig in de stad.

In mei 2004 bracht mijn eerste missie (ja, zo heet dat!) voor de Wereldbank me naar Georgië. De leider van het rechtspraakhervormingsproject gaf me de deze opdracht: praat met de belangrijkste mensen uit de rechtspraak, en geef je indrukken. Mijn eerste ervaring was meteen goed mis. Ik had bij het tandenpoetsen een slok kraanwater binnengekregen en werd op slag hondsberoerd. De rechters hadden de mond vol van corruptiebestrijding.

De Rozenrevolutie van november 2003 was net achter de rug. Mikhiel Saakashvili – in Nederland bekend vanwege zijn Zeeuwse echtgenote Sandra Roelofs – was na verkiezingen in januari 2004 president geworden. De Rozenrevolutie ging vooral over de corruptie in het openbaar bestuur. In mei 2004 viel ik midden in een heftige anticorruptiebeweging. Er werden rechters ontslagen en zelfs gearresteerd. De directeur van de landelijke bedrijfsvoering van de gerechten werd vastgezet op verdenking dat hij de computerapparatuur die met steun van de Wereldbank was aangeschaft zelf voor eigen gewin verkocht.

Saakashvili is inmiddels verhuisd naar Oekraïne. In 2004 interviewde ik Nino Gvenetadze, toen voorzitter van de raad van discipline van de rechtspraak. Ze vertelde wat ze allemaal deed om corruptie onder de rechters tegen te gaan, en hoe ze opereerde om niet partijdig over te komen. Nu is ze voorzitter van het Supreme Court. De rechtspraak is onafhankelijker en minder corrupt geworden, maar ook nu nog staan de belastingrechtspraak en de strafrechtspraak sterk onder invloed van de regering, aldus Transparency International. De civiele rechtspraak is praktisch corruptievrij.

Dit keer was mijn doel een regionale bijeenkomst over e-justice, gesponsord door de Europese Unie en de Raad van Europa. Er waren deelnemers uit Armenië, Azerbeidzjan, Oekraïne, Servië, Moldova, Bosnia-Herzegovina (BH), Roemenië en Georgië, meest afkomstig van ministeries van justitie. Hun e-justice verkeert nog grotendeels in de fase van plannenmakerij. Ze gaan bijna allemaal iets doen met een betalingsbevelprocedure, met de Europese procedure als voorbeeld. In BH hebben ze dat beslist aan de hand van het model uit mijn dissertatie Technology For Justice. De deelnemers hebben ook hun belangrijkste probleem gemeen: hoe betrek je de rechters bij de plannen en ook bij de uitvoering?

De Consultative Council of European Judges heeft in 2011 voor de Raad van Europa een Opinion geschreven over IT in de rechtspraak. Ik was erbij als expert. In die Opinion staat onder meer dat het nodig kan zijn om de governance, de manier waarop de rechtspraak bestuurd wordt, opnieuw te bekijken op geschiktheid om de IT goed te kunnen ontwikkelen en gebruiken. De ervaring leert dat ministeries van justitie hun eigen agenda hebben, en dat die niet altijd spoort met die van de rechtspraak. Daarom zegt Opinion 14 ook, dat invoering van IT niet mag betekenen dat er minder wordt voldaan aan het fair trial-beginsel van artikel 6 EVRM. De rechtspraak moet, als onafhankelijk instituut, zelf kunnen uitmaken welke IT er moet komen, en hoe die in dienst moet staan van artikel 6 EVRM. Zo betrek je de rechters bij de IT-plannen.

Weet je waarom ik jou heb uitgenodigd? Francesco Contini, Italiaans onderzoeker van rechtspraak-IT en verantwoordelijk voor de bijeenkomst, legt uit waarom hij zo graag iemand uit Nederland in een bijeenkomst heeft: Jullie zijn gewoon eerlijk over de problemen die jullie hebben. Er zijn heel veel landen waarvan je op je klompen aanvoelt dat ze het veel mooier voorstellen dan het is, omdat dat nu eenmaal de lokale cultuur is. Ze hebben bijvoorbeeld alleen nog maar een plan, maar doen alsof het al met succes is uitgevoerd. We hebben veel meer aan mensen die kunnen vertellen hoe ze bun problemen aanpakken. Daar leert iedereen echt het meest van. Tja, voor hervormen en innoveren is het noodzakelijk dat je kunt zeggen wat er mis is.

De eerste uitnodiging voor deze bijeenkomst had ik afgeslagen. Ik moest er drie dagen voor uit mijn werk. Maar toen er van uit Den Haag op werd aangedrongen ging ik toch maar, al is zoiets niet bepaald een snoepreisje. Een hele dag met twee urenlange vluchten, in Istanboel overstappen en rennen om de aansluiting te halen. Na middernacht in het hotel, dat zegt dat er voor mij geen kamer gereserveerd is. Dan een dag vergaderen. En dan weer een dag vliegen, nu in omgekeerde richting. De beloning? Ervaren dat Opinion 14 en mijn onderzoek helpen bij de plannenmakerij voor e-justice, en een groot stuk biologische Parmezaanse kaas van Francesco. Heerlijk!

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven