Ooit geweten dat vroeger strafrechtelijke processen werden gevoerd tegen dieren? In wat nu Nederland is, hebben in ieder geval vijf van deze processen plaatsgevonden. Zo werd in 1595 in Leiden de hond Provetie opgehangen, ‘in het bijzonder ten exempel (…) van andere kwade honden’. Provetie had diep in de hand van een jongen die hem een stuk vlees wilde geven gebeten. Het kind overleed een paar dagen later. De hond werd gearresteerd en belandde in afwachting van zijn proces in de cel. De rechters veroordeelden hem ‘tot den Scherpregter met de Koorde aan de Galge tusschen Hemel en aarde zal werde gehangen’.
Naast dit hondenproces worden in de Historische atlas van misdaad en straf nog vier andere processen tegen dieren beschreven: drie stieren en een koe werden geëxecuteerd nadat ze mensen hadden gedood.
Rijk geïllustreerd
De Historische atlas, die als ondertitel Nederlanders over de schreef heeft, beoogt een overzicht te bieden van de Nederlandse geschiedenis van misdaad en straf. Van de tijd van de Romeinen en Germanen, toen misdaden in eigen kring werden bestraft, tot nu.
Aan de hand van archiefmateriaal – het boek is rijk geïllustreerd met oude vonnissen, kaarten, prenten, foto’s – en statistische gegevens wordt verteld over criminaliteit in de loop der tijd, en hoe daarop werd gereageerd. Heksenprocessen, strafkoloniën, de introductie van de guillotine in 1811 (destijds als zeer humaan beschouwd), tuchthuizen, de invoering van het Wetboek van Strafrecht, jeugdstrafrecht, oorlogsmisdadigers, witteboordencriminaliteit, cybercrime en de georganiseerde misdaad: het komt allemaal aan de orde.
Moord en doodslag
Voor wie mocht denken dat we in een gevaarlijke tijd leven waarin er maar op losgemoord wordt, bevat het boek een geruststelling. Tegenwoordig kennen we veel minder gevallen van moord en doodslag per hoofd van bevolking dan in vroeger eeuwen. Sinds de eeuwwisseling gaat het jaarlijks om één geval van moord/doodslag op de 100.000 inwoners. In de zeventiende eeuw was het tien op de honderdduizend, en in de vroege middeleeuwen zelfs vijftig.
De Kaartmannetjes
Het boek is geschreven door Paul Nieuwbeerta, Martin Berendse en Paul Brood. Nieuwbeerta is hoogleraar criminologie bij het Instituut voor Strafrecht en Criminologie van de Universiteit Leiden. Berendse en Brood, afkomstig uit de archiefwereld, publiceerden als ‘de Kaartmannetjes‘ al eerder enkele historische atlassen.
De Historische atlas van misdaad en straf is uitgegeven door WBooks.
