In de huidige coronatijd speelt steeds vaker de vraag of werknemers kunnen worden verplicht om vakantie- en verlofdagen op te nemen. Dit blijkt voor vakantiedagen een stuk lastiger te liggen dan voor verlofdagen. In deze bijdrage een uiteenzetting van de do’s and don’ts.
Vanwege de coronacrisis zitten veel werknemers verplicht thuis. Alhoewel voor bepaalde werknemers thuiswerken een oplossing biedt, geldt dit niet voor alle werknemers. Velen zitten daardoor deze dagen thuis zonder te werken. De werkgever moet hen in beginsel volledig doorbetalen. Dit kan voor werkgevers onrechtvaardig voelen, zeker als een werknemer al een stuwmeer aan vakantie- en verlofdagen heeft opgebouwd. De vraag die in dit verband rijst, is of een werkgever de werknemer kan verplichten om zijn of haar vakantie- en verlofdagen op te nemen.
Bij de vraag of een werknemer kan worden verplicht vakantie- en of verlofdagen op te nemen, moet allereerst een onderscheid worden gemaakt tussen vakantiedagen en verlofdagen. Vakantiedagen stellen de werknemer in staat uit te rusten en over een periode van ontspanning en vrije tijd te beschikken. Hiermee onderscheidt het begrip zich ten opzichte van verlof, waarbij het gaat om het verkrijgen van tijd om aan een bepaalde verplichting te voldoen die niet uit de arbeidsovereenkomst voortvloeit, zoals zwangerschapsverlof, verlof om te verhuizen of te trouwen. Kortom: bij verlof draait het niet om ‘ontspanning’ en ‘vrije tijd’, maar om het beschikbaar krijgen van tijd om aan een bepaalde verplichting te voldoen die niet volgt uit de arbeidsrelatie. Om aan de kwalificatie van ‘vakantie’ te ontkomen, zal dus een ‘bestemmingsvereiste’ aan de vrije dag moeten worden verbonden.
Als sprake is van een vakantiedag, is het dwingendrechtelijke vakantieregime van toepassing. Dit betekent dat vakantiedagen niet eenzijdig door de werkgever kunnen worden aangewezen, tenzij aan de volgende voorwaarden is voldaan:
- De mogelijkheid is vooraf schriftelijk opgenomen in een schriftelijke arbeidsovereenkomst of cao.
- De bepaling staat niet in de weg aan de mogelijkheid voor de werknemer om vakantierechten te sparen.
- De werkgever stelt de vakantie tijdig vast, zodat dat de werknemer gelegenheid heeft tot het treffen van voorbereidingen voor de besteding van de vakantie.
- De bepaling leidt niet tot afbreuk aan de recuperatiefunctie van de vakantie.
- Het vaststellen van de vakantiedagen is niet in strijd met de vereisten van goed werkgeverschap.
Er is door deze eisen geen eenduidig antwoord op de vraag wanneer de werkgever eenzijdig vakantiedagen kan vaststellen. Wel kan worden geconcludeerd dat hiervan niet snel sprake zal zijn, zelfs niet wanneer dit expliciet in de arbeidsovereenkomst of cao staat opgenomen.
Voor verlofdagen geldt dat de partijafspraken leidend zijn. Er kan daarom worden afgesproken dat de werkgever de werknemer kan verplichten verlofdagen op te nemen. Werkgevers doen er verstandig aan om verlofregelingen zo vorm te geven dat er zoveel mogelijk speelruimte is om eenzijdig verlofdagen aan te wijzen, zodat werknemers niet alsnog verlofstuwmeren opbouwen en/of er een verplichting zal ontstaan om de verlofdagen uit te betalen na einde dienstverband.
Met medewerking van mr. dr. Pascal Kruit.
