Een rechtspersoon staat wat het vermogensrecht betreft met een natuurlijk persoon gelijk, tenzij uit de wet het tegendeel voortvloeit. Aldus art. 2:5 BW. Deze goocheltruc van de wetgever geeft een mens bij schadelijk gedrag de gelegenheid zich achter een rechtspersoon te verschuilen. Hij handelde immers ‘maar’ als bestuurder of als gevolmachtigde. Zijn handelen wordt dan de rechtspersoon toegerekend, niet hem persoonlijk. Maar kan, omgekeerd, een rechtspersoon zich ook verschuilen achter een mens? Wat weet een rechtspersoon en vooral, van wie? Daarover gaat het recente Mandir-arrest (ECLI:NL:HR:2019:467).
Jidbodh was weliswaar geen bestuurder van het Adviesbureau (een besloten vennootschap), maar hij behartigde wel feitelijk diens zaken. Ook was Jidbodh penningmeester/bestuurder van een stichting die een Hindoestaanse tempel in Almere wilde bouwen. Zijn oom zat ook in het bestuur. De stichting had met schenkingen van het Adviesbureau grond aangekocht, maar uiteindelijk blijkt die grond geleverd aan oomlief. Dat schiet Jidbodh in het verkeerde keelgat. Het Adviesbureau, vertegenwoordigd door zijn formele bestuurder, beroept zich op dwaling bij het aangaan van de schenkingsovereenkomst en vordert zijn geld terug. De stichting weigert, stellende dat haar penningmeester goed op de hoogte was van het feit dat zijn oom eigenaar van de grond was geworden en dat die kennis het Adviesbureau moet worden toegerekend. Het Adviesbureau had dus niet gedwaald.
Bij de rechtbank heeft het verweer van de stichting succes, maar dit vonnis wordt in hoger beroep vernietigd. De Hoge Raad casseert op zijn beurt het arrest, tegen het advies van de advocaat-generaal in, omdat het hof essentiële stellingen van de stichting buiten beschouwing heeft gelaten. Stellingen die ofwel kunnen schragen dat de stichting erop mocht vertrouwen dat Jidbodh het Adviesbureau kon vertegenwoordigen, met toerekening van zijn kennis tot gevolg (art. 3:66 lid 2 BW), dan wel de conclusie dat zo’n toerekening gepast is op basis van de verkeersopvatting (HR Kleuterschool Babbel, NJ 1980, 34). Dat ook kennis van een feitelijk beleidsbepaler aan de rechtspersoon kan worden toegerekend, kan worden afgeleid uit het arrest van de Hoge Raad inzake Resort of the World/Maple Leaf, NJ 2017, 124 (ECLI:NL:HR:2016:2285). De zaak is ter verdere afdoening verwezen naar het hof ‘s-Hertogenbosch.
