Adieu fax: ‘We zullen het ding ritueel verbranden’

Eindelijk is het dan zover: de ‘faxit’ is een feit. Per 1 februari verdwijnt de fax uit de rechtspraak. Lange tijd was faxen samen met de post de enige route voor officiële communicatie met de rechtbanken, hoven en andere colleges. Het einde van een tijdperk, maar weinigen zullen een traan laten. Mr. peilde de reacties. “De fax wordt het nieuwe vinyl!”

Delen:

Depositphotos_12458689_S-ce2264fd
foto: Depositphotos

Toen het einde van ‘het stenen fax-tijdperk’ afgelopen najaar door de Rechtspraak werd aangekondigd op LinkedIn, leidde dat tot overwegend cynische reacties. De hilariteit was compleet toen alle betrokkenen formeel op de hoogte werden gesteld over het verdwijnen van de fax… per fax.

Veilig Mailen met Bep

De faxverbinding wordt vervangen door het communicatiesysteem Veilig Mailen. Dat is als e-mail, maar dan via een beveiligd platform. Het veilige mailsysteem dat nu wordt gebruikt is dat van Zivver, maar de markt is open voor verschillende aanbieders, zolang die maar voldoen aan NEN-norm NTA 7516. Zo wordt een veilige gegevensuitwisseling gegarandeerd zonder verlies van informatie.

De datum van 1 februari is niet geheel toevallig: op korte termijn stopt KPN namelijk met de ISDN-dienstverlening voor traditioneel faxen. Maar dit is eerder een laatste zetje dan de concrete aanleiding, want de overgang is al jaren in voorbereiding. Reeds in 2013 besloot het ministerie van Justitie om de fax te vervangen. Lang bestond er echter een wettelijke blokkade voor het versturen van stukken anders dan per post of fax. Een poos was het de bedoeling dat de KEI-wetgeving hierin zou voorzien, maar dat project liep, zoals bekend, spaak. Met het Besluit elektronisch procederen (Bep) is de blokkade per 1 januari 2021 bij AMvB opgeheven. De systemen hebben nog even naast elkaar bestaan: de afgelopen tijd is er al door veel advocaten veilig gemaild.

Stroomversnelling

De coronapandemie en de daaraan verbonden lockdowns brachten de transitie in een stroomversnelling. Rechtbankpresident Robine de Lange-Tegelaar, voorzitter van de landelijke presidentenvergadering, vertelde NRC in 2020 over de “immense logistieke operatie” die de eerste maanden van de crisis in gang werd gezet. Verstrekken van laptops, skypen, telehoren: het moest met stoom en kokend water. “In dat kader is ook het systeem van veilig, versleuteld mailen versneld ingevoerd. Tot nu toe kon communicatie wettelijk alleen per post en per fax. Dit is al improviserend allemaal gelukt. Een enorme stap voorwaarts.” De Tijdelijke algemene regeling zaaksbehandeling Rechtspraak maakte na de uitbraak van Covid-19 in 2020 Veilig Mailen voorlopig juridisch mogelijk.

Kunst & Kitsch

Nu is alles dus in gereedheid gebracht om het faxapparaat definitief gedag te zeggen. Een bitter afscheid? Dat valt wel mee. “We hebben al heel lang geen fax meer”, laat een voorlichter van de rechtbank Rotterdam weten. De binnenkomende stukken komen weliswaar per faxsignaal binnen, maar worden naar een digitaal bestand omgezet. Een fascinerend systeem dat ook wel ‘Faxination’ wordt genoemd. Vóór Veilig Mailen was dit nu eenmaal nodig om de authenticiteit van de verzender te valideren. Overigens ging het daarbij alleen nog om officiële processtukken: andere communicatie verloopt al langer per mail.

Krijgt het afgedankte faxapparaat na bewezen diensten dan geen mooi plekje op de Rotterdamse rechtbank? Nee dus. “Je zult ons niet in Tussen Kunst & Kitsch zien om allemaal kostbare museumstukken te laten taxeren.” Wel zijn de rechtbankmedewerkers blij ervan af te zijn, al was het alleen maar om het ouderwetse en oubollige imago af te schudden. “Het lijkt alsof we niet vooruitstrevend zijn.”

Einde van een tijdperk

“End of an era”, tweette Tijn van Osch, senior raadsheer bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, die wat meer nostalgie kan opbrengen. Hij heeft de fax zien komen en gaan. In de jaren tachtig schafte het advocatenkantoor waar hij destijds werkzaam was deze ‘noviteit’ aan; tot dan was de beroepsgroep nog afhankelijk van de telex en het telegram. “Een reuzenstap vooruit.” Niet iedereen op kantoor stond overigens te springen om de komst van het snelle communicatiemiddel: in die jaren werd je als advocaat geacht binnen een dag of tien à veertien te reageren op een brief, vertelt Van Osch. “Niet alleen duur, maar ook onnodig”, bromde zijn oudste kantoorgenoot destijds dan ook. Sindsdien zijn juristen meegegaan in de vaart der volkeren. Op het hof staat thans geen fax meer – ook daar wordt gefaxineerd – maar Van Osch zou aanraden het apparaat niet bij het grofvuil te zetten: “De fax wordt het nieuwe vinyl!”

Communicatiegebrek

Wie in ieder geval níét rouwig om het verscheiden van de fax zal zijn, is de Haagse advocaat Job Knoester (Knoester Van der Hut & Alberts Advocaten). “We zullen hem ritueel verbranden”, grapt hij. Hij vindt het hopeloos ouderwets – “mijn kinderen weten niet wat een fax is” – voor een organisatie die midden in de samenleving behoort te staan. Dat het zo lang heeft kunnen duren, past volgens hem naadloos in een patroon. “De Rechtspraak lijkt geen gelukkig huwelijk te hebben met digitalisering. Het mislukte programma KEI met een miljoenenstrop tot gevolg is daarvan een duidelijk voorbeeld.” Ook de gebrekkige en late communicatie over de afschaffing van de fax vanuit de Rechtspraak stuit de advocaat tegen de borst. Zo was er lang geen duidelijkheid in hoeverre de advocatuur op extra kosten wordt gejaagd.

Van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) ontving voorzitter van de Raad voor de rechtspraak Henk Naves nog een allerlaatste fax als ludiek eerbetoon aan het communicatiemiddel. Deken Robert Crince le Roy noemde daarin de fax een zeer gewaardeerde vriend, die na jaren trouwe dienst wordt beloond met welverdiende rust. “Hij blijft voor altijd in onze herinnering.”

Eén voor vijf

Waar nu ook definitief een einde aan komt, is procedureel gesteggel over gefaxte processtukken. Dat kwam regelmatig voor. In de Mr.-rubriek Arrest van de maand viel eens te lezen hoe de fax voor juridische interpretatieverschillen kon zorgen: “Op 16:59 begon de fax. Om 17:01:39 eindigde de fax.” Dat kon toch zomaar het verschil maken tussen ontvankelijkheid en niet-ontvankelijkheid wegens overschrijden van de beroepstermijn (Hoge Raad in casu: cassatie tóch ontvankelijk). Stukken indienen om één voor vijf blijft niettemin ook straks af te raden. Doordat bij Veilig Mailen wordt gewerkt met verificatiecodes (in ieder geval bij Zivver), vergt het enkele stappen extra om een mail te verzenden.

Faxit

Sinds de aankondiging afgelopen najaar is de ‘faxit’ onderwerp van gesprek – en mikpunt van spot en hoon. Hoe dan ook, met ingang van 1 februari 2022 behoort de fax in de rechtspraktijk definitief tot het verleden en treedt de Nederlandse rechtspraak echt toe tot de moderne tijd. Bij de Raad voor de rechtspraak hebben ze het er de afgelopen tijd maar druk mee gehad, niet in de laatste plaats vanwege de vele vragen over de afschaffing. “Ik kan geen fax meer zien!”, klinkt het daar, met een lach.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven