Een advocaat van de duivel is iemand die de controversiële en/of negatieve kant van een stelling probeert te verdedigen. Dit kan zijn omdat diegene daar daadwerkelijk van overtuigd is, maar vaak zal de argumentatie bedoeld zijn om de tegenstander tot nadenken te zetten en tot andere inzichten te laten komen. Vaak worden in de volksmond strafrechtadvocaten gekwalificeerd als advocaten van de duivel omdat zij de grote (vermeende) boeven verdedigen – maar met het oog op de laatstgenoemde definitie is dat niet zozeer juist.
Kerkelijke functie
Wat veel lezers misschien zal verbazen, is dat de advocaat van de duivel (ook wel advocatus diaboli) daadwerkelijk heeft bestaan. Deze advocatus diaboli stond in de kerk veelal tegenover zijn opponent advocatus Dei – de advocaat van God.
De rol van de advocatus diaboli wordt pas relevant in het proces van een heiligverklaring van een gelovige. Een dergelijk proces lijkt namelijk erg op een juridisch proces. De advocatus Dei voert pleidooi ter heiligverklaring van de kandidaat. Aan de andere kant staat de advocaat van de duivel – hij voert juist pleidooi tegen de heiligverklaring van de kandidaat. Door middel van een soort rechtszaak naar canoniek recht wordt onderzocht of de kandidaat het wel degelijk verdient om zalig of heilig verklaard te worden.
In historische literatuur wordt voor het eerst over de advocatus diaboli gesproken in de 16e eeuw. Vanaf 1587 werd ‘advocaat van de duivel’ een officiële functie in de Rooms-Katholieke Kerk. Bijna driehonderd jaar kon deze functie worden uitgeoefend – totdat Paus Johannes Paulus II de titel officieel afschafte in 1982. Noemenswaardig is wel dat het Vaticaan tot op heden nog steeds getuigen kan oproepen die mogelijk zouden kunnen betogen tegen de heiligverklaring van een kandidaat.
De duivel aanklagen?
De term ‘advocaat van de duivel’ vindt haar oorsprong dus in de kerk en heeft als een daadwerkelijke functie gediend. Het gaat er niet om dat de duivel als religieus figuur een advocaat heeft – alhoewel men dit zich wel zou kunnen afvragen na het horen van de feiten van de Amerikaanse zaak United States ex rel Mayo v. Satan and His Staff. In deze zaak uit 1971 klaagde gevangene Mayo Satan en zijn compagnons aan, omdat zij hem hadden misleid en hem hadden beroofd van zijn Amerikaanse grondwettelijke rechten. Tot geluk van de duivel verklaarde de rechter de zaak op procedurele gronden niet-ontvankelijk – anders had de duivel wellicht daadwerkelijk een advocaat nodig gehad.
