Mr. van de week is Alwin Dam (1968). Hij is ‘nabestaanden-officier’ voor het proces MH17 bij het Openbaar Ministerie. Vandaag start het strafproces tegen vier verdachten van het neerhalen van het vliegtuig op 17 juli 2014.
Nabestaanden-officier, een nieuwe functie? Hoe bent u dat geworden?
In het voorjaar van 2019 werd voor het Openbaar Ministerie duidelijk dat er een vervolging tegen een aantal verdachten zou gaan plaatsvinden. Gelet op het grote aantal slachtoffers (298) en nabestaanden, afkomstig uit meerdere landen, is de keuze gemaakt om een officier van justitie fulltime in te zetten voor de begeleiding van nabestaanden richting en tijdens het strafproces.
Welke kwalificaties zijn vooral nodig om nabestaanden-officier te zijn?
Het is belangrijk dat je goed kunt luisteren naar wat wordt gezegd en gevraagd door nabestaanden, en dat je oprechte belangstelling voor hen hebt. Betrokkenheid op en empathie voor de nabestaanden is vereist. Daartegenover staat dat je ook een professionele afstand tot deze groep mensen moet houden. Ze verwachten van je dat je hen helpt en voorlicht over het strafproces en vanuit deze professionele houding moet je de contacten met hen onderhouden.
Wat houdt uw werk in, en vooral: wat zijn de juridische aspecten van uw werk?
Het voorlichten van nabestaanden doen we door middel van bijeenkomsten en persoonlijke gesprekken, maar ook door informatie die we via de mail verspreiden. Kern daarbij is: hoe zorgen we ervoor dat de nabestaanden zo optimaal mogelijk gebruik kunnen maken van de rechten die zij hebben als nabestaanden. Dit doe ik voor een belangrijk gedeelte samen met twee familierechercheurs van de politie. Daarnaast werk ik uiteraard ook nauw samen met de officieren van justitie die op zitting zullen optreden. Zij moeten ervoor zorgen dat op zitting het dossier met daarin het bewijs zo goed mogelijk wordt behandeld. Mijn rol is om mee te kijken vanuit de blik van de nabestaanden en hen input te leveren. Over wat er leeft bij de nabestaanden en hoe dat een plek kan krijgen tijdens de zitting. Daarnaast heb ik samen met andere officieren veel persoonlijke gesprekken met nabestaanden gehouden. In deze gesprekken kunnen nabestaanden vertellen wat er met hen de afgelopen jaren is gebeurd, sinds juli 2014. Dat waren indringende, zeer persoonlijke en aangrijpende verhalen. Het is onvoorstelbaar hoeveel leed en verdriet er na zoveel jaren nog is bij veel nabestaanden, en hoeveel levens nooit meer hetzelfde zullen worden. Dat aspect van deze grote ramp willen we zeker ook op de strafzitting naar voren brengen.
Rusland schijnt het onderzoek naar de toedracht van deze ramp al jaren tegen te werken. Moet u de nabestaanden vooral behoeden voor teleurstellingen?
We hebben nabestaanden al gewaarschuwd dat het proces mogelijk jaren kan gaan duren. Dat hangt van veel omstandigheden af. Dat maakt het voor hen ook erg onzeker en zwaar en kan soms leiden tot teleurstellingen. Ook de bespreking op zitting van de oorzaken van het neerstorten van het vliegtuig, het proces van identificatie en repatriëring zullen naar verwachting grote impact maken op de nabestaanden. Als Openbaar Ministerie vinden we het belangrijk dat het proces tegen deze vier verdachten zorgvuldig verloopt. Uiteindelijk hopen we dat het uitmondt in een veroordeling voor deze vier verdachten, ook al zal het mogelijk lang gaan duren.
Het is lastig om de nabestaanden voor alle teleurstellingen te behoeden. Dat lukt gewoon niet, ook al omdat geen enkele nabestaande hetzelfde is en een ieder mogelijk ook andere verwachtingen heeft.
Wanneer eindigt uw functie, en wanneer beschouwt u uw werk als geslaagd?
Zolang het proces loopt zullen de nabestaanden begeleiding moeten krijgen vanuit het Openbaar Ministerie. Zolang zal deze functie ook wel blijven bestaan. Wanneer nabestaanden tevreden zijn over de manier waarop ze tijdens dit proces zijn begeleid en zij het gevoel hebben gehad dat zij en hun dierbaren echt een plek in het proces hebben gekregen, dan denk ik dat ook wij tevreden kunnen zijn.
Wat is het hoogtepunt in uw carrière?
De ontmoeting met nabestaanden in Australië heb ik als zeer bijzonder ervaren. Om na een heel lange reis iemand persoonlijk een hand te geven en van hem te horen wat de ramp met hem heeft gedaan. Zo’n ontmoeting maakt dat mijn huidige baan enorm betekenisvol is. En dat geeft voldoening.
Wat of wie is voor u een bron van inspiratie?
In de vele verhalen van nabestaanden komen naast alle verdriet ook verhalen van hoop en soms dankbaarheid naar boven. Dat inspireert mij allereerst om door te gaan met ons werk dat wij nu doen. Persoonlijk geeft het mij opnieuw het inzicht dat het leven opeens drastisch kan veranderen. Het inspireert mij om meer in het moment te leven, in plaats van steeds te denken aan de toekomst.
Welk boek las u het laatst?
Over rouw, de zin van vijf stadia van rouwverwerking, van Elisabeth Kübler-Ross en David Kessler.
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
Ik ben niet iemand die een bucketlist heeft. Veel gebeurtenissen en kansen zijn op mijn pad gekomen en hebben voor onverwachte wendingen gezorgd in het leven. Dat onvoorspelbare maakt het leven wel zo leuk en interessant en geeft mij een beter gevoel dan het afvinken van een lijstje.
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
Het liefst deel ik met helemaal niemand een gevangeniscel. Het is bepaald geen pretje om binnen vier muren opgesloten te zitten. Vrijheid vind ik enorm belangrijk!
