Wanneer hoorde u het eerst over Thorbecke, en wat waren uw gedachten toen?
“Over Johan Rudolph Thorbecke (1798-1872) las ik voor het eerst in het stripboek Van nul tot nu. Het leek mij een vreselijk mannetje. Maar ja, ik was toen nog maar tien jaar of zo en bovendien een fervent aanhanger van het koningshuis. Pas later toen ik veel meer over en van hem had gelezen, ging ik hem waarderen.”
Waarom is Thorbecke uw ‘held’?
“Thorbecke zorgde halverwege de negentiende eeuw voor een enorme vernieuwing in het openbaar bestuur. Niet alleen zijn betekenis voor de Grondwet, maar ook voor de gemeente- en provinciewet wil ik noemen. We vergeten het wel eens, maar zijn grondwetsaanpassing zorgde ervoor dat er geen revolutie uitbrak in Nederland, zoals dat in omringende landen wel gebeurde. Ik vind vooral zijn visie heel aansprekend: hij vindt dat het openbaar bestuur zich continu moet aanpassen aan nieuwe sociale en economische ontwikkelingen.”
Thorbecke was ook behoorlijk bazig. Is dat een goede eigenschap voor een minister-president?
“Soms wel, denk ik. Soms zijn lastige beslissingen nodig en dan kan een zelfverzekerde houding helpen. Thorbecke schoot misschien wat door, waardoor hij ook wel als onplezierig werd ervaren. Neem die keer dat hij werd rondgeleid op het Binnenhof nadat hij minister was geworden. Toen hij het kantoor van de secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken (en leider van het kabinet) in het Torentje zag, keek Thorbecke even rond en zei toen: ‘Dit is mijne kamer.’ ‘U vergist zich,’ probeerde de – naar ik aanneem – verbouwereerde ambtenaar. Maar Thorbecke zei eenvoudigweg: ‘Dit is mijne kamer.’ We kennen de uitkomst; het Torentje is sindsdien de plek waar de Nederlandse minister-president kantoor houdt.”
Thorbecke staat bekend als politicus van argumenten, van onderonsjes moest hij niets hebben. Is hij daarmee een voorbeeld voor goed en transparant openbaar bestuur?
“Goed bestuur is zeker gebaat bij argumenten op basis van een inhoudelijke visie. Daar beschikte Thorbecke zeker over en daarmee bereikte hij resultaten. Veel mensen zullen dat misschien het belangrijkste vinden van het openbaar bestuur: het oplossen van maatschappelijke problemen. Modern bestuur vraagt echter ook om responsiviteit en een beetje empathie. Ik denk dat Thorbecke niet zo inlevend was. Ik denk niet dat hij anno 2024 veel succes zou hebben als politicus.”
Thorbecke en ‘zijn’ koning Willem III hadden een slechte onderlinge relatie. Hoe belangrijk is het dat de minister-president en het staatshoofd goed door een deur kunnen? En wat als dat niet het geval is?
“Vroeger was dat belangrijker dan tegenwoordig. Ik denk dat bij de huidige staatkundige verhoudingen de premier en het staatshoofd prima een zakelijke verhouding moeten hebben.”
Wat zou Thorbecke hebben gevonden van de huidige politieke constellatie in Den Haag?
“Thorbecke heeft gezegd dat er verwarring van beweging ontstaat als het openbaar bestuur zich niet aanpast aan wat de noden van de tijd zijn. Die verwarring kan leiden tot revolutie en opstanden. Ik denk dat Thorbecke zou zeggen dat er in onze tijd ook weer verwarring van beweging is.”
Als u het voor het zeggen had…
“… zou ik de komende jaren inzetten op beter bestuur. Ik maak mij zorgen over het groeiende wantrouwen van mensen in instituties. Mensen geloven er niet meer in dat de overheid de grote problemen niet meer kan oplossen, zoals de klimaatcrisis. Dat is echt zorgelijk.”
Wat is niet over u bekend dat wel bijzonder is?
“Jemig, wat een goede vraag. Veel mensen zullen weten dat ik werk aan een boek over Jan van Asseliers, de opsteller van het Plakkaat van Verlatinghe. Minder mensen zullen weten dat ik nu een boek afrond over verbeelding in het openbaar bestuur, waar Thorbecke ook een grote rol in heeft uiteraard.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Misschien een beetje een cliché, maar absoluut mijn vriendin.”
Welke jurist verdient volgens u een compliment?
“Staatsrechtgeleerde Wytze van der Woude. Hij is directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving bij het ministerie van BZK.”
Welk boek heeft u het laatst gelezen?
“The Revolutionary Temper van Robert Darnton.”
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
“Ik zou heel graag de SuperHalfs willen doen. Dat zijn zes halve marathons in Lissabon, Praag, Berlijn, Kopenhagen, Cardiff en Valencia, die je dan binnen zestig maanden moet hebben gelopen. Nadat ik getrouwd ben, ga ik die samen met mijn vriendin doen.”
Met welke beroemdheid zou u kort in een gevangeniscel willen zitten?
“Moeilijk, maar als ik dan zou moeten kiezen, zou het de Franse successchrijver Michel Houellebecq worden. Ik ben groot fan van zijn boeken en gefascineerd door zijn visie op wat er gaande is in de wereld. Daar zou ik wel eens een-op-een over willen praten.”
