Wat heeft u de Tweede Kamerleden zoal verteld?
“Dat we Europees kampioen agressie zijn sinds 2015. Volgens TNO hadden in 2021 twee miljoen werkenden last van extern ongewenst gedrag en twee miljoen werkenden van intern ongewenst gedrag. Naast de omvang van dit agressieprobleem ben ik kritisch over onze omgang hiermee. In de praktijk komt het erop neer dat de bijna dertig jaar oude Arbowet voor veel werkgevers nog als een vrijblijvende suggestie wordt gezien. Hierdoor komt de last van agressie op de schouders van het slachtoffer terecht, terwijl de werkgever verantwoordelijk is voor een veilige werkplek: die moet al het mogelijke doen om agressie te voorkomen en ook aangifte doen bij ‘code rood agressie’.”
U geeft al jarenlang trainingen op het gebied van sociale veiligheid op het werk, schreef boeken als ‘Giftig gedoe op de werkplek’ en ‘Het agressieparadijs’ en houdt lezingen over dit onderwerp. Hoe bent u als jurist in de agressiehoek terechtgekomen?
“In mijn werk als bezwaarbehandelaar bij het ministerie van Justitie en Veiligheid werd duidelijk dat agressie niet langer de uitzondering was. In de jaren daarna trof ik werkenden met steeds naardere situaties: van gijzelingen tijdens huisbezoek tot klemgereden worden met een auto en vileine bedreigingen soms gericht op dierbaren of naasten. Wat mij raakt is hoe werkenden veelal eerst de schuld bij zichzelf zoeken: wat heb ik verkeerd gedaan? Daarnaast viel mij op dat er non-respons was: de agressor werd amper gecorrigeerd, terwijl het slachtoffer op verplichte weerbaarheidstraining moet. Dat is de omgekeerde wereld. We moeten naar een bronaanpak: de norm herstellen dat agressie nooit acceptabel is.”
Hoe is het op de juridische werkvloer gesteld met de sociale veiligheid? Gedragen juristen zich onderling een beetje?
“Giftig gedoe speelt overal. Juristen die werkzaam zijn in een organisatie waar gedrag van de juridische ‘superster’ te allen tijden geaccepteerd wordt, zullen dat mogelijk herkennen. Personen zijn onaantastbaar en worden mogelijk onuitstaanbaar. Wanneer een jurist sterk afhankelijk is voor opleiding en beloning van een enkel persoon is de kans gering dat deze jurist tegenspraak levert. Don’t bite the hand that feeds you. Daarnaast zijn er factoren die bijdragen aan sociale onveiligheid zoals vage normstelling, strikte hiërarchie én er is kans op het spillover-effect: afwijkend gedrag van buiten kan leiden tot parallelprocessen in de binnenwereld. Gezien de ontwikkeling van agressie tegen advocaten baart dat laatste mij grote zorgen.”
Vorig jaar bleek dat de helft van de advocaten weleens wordt geconfronteerd met agressief gedrag van cliënten. Heeft u nog tips voor hen?
“Houdt agressie nooit stil. We moeten af van de gedachte: alles wat je aandacht geeft groeit. Deze lijn hebben we lange tijd gevolgd en dat heeft niet geleid tot een daling. Organisaties zullen klip en klaar moeten zijn welk gedrag onacceptabel is en een aangewezen veiligheidsregisseur hiervoor in het leven moeten roepen. Deze zoekt altijd binnen 24 uur persoonlijk contact met de melder en zorgt voor een reactie binnen 48 uur naar de veroorzaker. Bij BRANDMR is men hier recentelijk mee begonnen: zij willen agressie niet belonen, maar ook leren van agressie ter preventie voor de toekomst. De noodlijn van de Nederlandse Orde van Advocaten is daarnaast een goed instrument, maar moet vooral als tweedelijns hulplijn in tact blijven. Ook doorgewinterde juristen hebben recht op een sociaal veilige werkgever die in actie komt waar nodig.”
U geeft onder meer trainingen aan rechters. Wat leert u hen?
“Om goed te herkennen wanneer kritiek of emoties omslaan naar agressie. Rechters gaan over de orde tijdens de zitting en dat betekent dat zij op tijd moeten corrigeren en begrenzen. Hoe doe je dat vriendelijk en duidelijk is een vraag die dan aan bod moet komen.”
Als u het voor het zeggen had, dan…?
“Dan stoppen we met ontkennen van het agressieprobleem en draaien we het om: niet het doelwit gaat melden, maar de werkgever is signaalvaardig en gaat proactief op zoek naar gedragingen die niet door de beugel kunnen. Mogelijk is de helft van de agressie-incidenten voorkombaar. Daar ligt natuurlijk de echte sleutel tot preventie: op welke plek gaat het steeds mis? Kijk dus verder dan de neus lang is; dit is geen wapen tegen veroorzakers. De agressiemelding kan leiden tot verbetering.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Dat is voor mij klip en klaar: Alex Brenninkmeijer. Ik ben bij hem afgestudeerd en heb voor hem gewerkt als onderzoeker en docent. Ik vind het pijnlijk hoezeer zijn observaties zijn uitgekomen over ons bestuur, onze overheid en ook ons burgerschap. Ik mis hem nog steeds. Hij stelde altijd de vraag: hoe gaan we behoorlijk om met elkaar? Die vraag blijf ik ook stellen.”
Wat is niet over u bekend dat wel interessant is?
“Ik heb een volkstuin waar ik goed uit het hoofd kom en bezig ben met hele andere zaken dan agressie, zoals bijvoorbeeld boerenkool.”
Welk boek las u het laatst?
“Elkaar eerlijk behandelen van Kees van den Bos: hier ligt een belangrijke sleutel om polarisatie en agressiepatronen te doorbreken. Maar let op: Common sense does not make common practice.”
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
“Taylor Swift.”
