It’s a dirty job, but someone has to do it!
Je bent hele goede maatjes met je leidinggevende en hebt niet echt het idee dat hij jouw baas is. Er zijn geen hiërarchische verschillen in jullie team en er heerst een joviale sfeer. Je leidinggevende organiseert veel leuke activiteiten en niet zelden staan jullie met z’n allen in de kroeg.
Je leidinggevende laat je vrij. Het is niet iemand die je op je huid zit of negatieve feedback geeft. Eigenlijk is hij helemaal niet zo kritisch en vindt hij het snel goed wat je doet. En hij is ook empathisch. Als je het te druk hebt, ontziet hij je en zorgt hij ervoor dat je op tijd naar huis kan. Des te groter was je teleurstelling dat hij niets voor je heeft betekend toen je hem echt nodig had. Je wilde tijdelijk een dag minder gaan werken om voor je zieke moeder te gaan zorgen en hoewel hij begripvol had toegezegd dit voor je te zullen regelen, gebeurde er helemaal niets. Je had dit totaal niet zien aankomen en vraagt je af hoe betrouwbaar hij eigenlijk echt is.
In mijn vorige bijdrage in de serie horrible bosses besprak ik ‘de micromanager‘, de controlfreak die je voortdurend op de huid zit en zich met elk wissewasje bemoeit. In deze bijdrage bespreek ik een baas van geheel andere orde, eentje die leuk en aardig lijkt, maar het eigenlijk niet echt is, zoals uit de geschetste casus blijkt: de allemansvriend, ook wel ‘de slapjanus’ genoemd.
Waaraan herken je de slapjanus?
- Heeft een dwangmatige behoefte om aardig gevonden te worden en wil het iedereen naar de zin maken.
- Wil een gelijkwaardige vriend zijn van zijn medewerkers en heeft moeite om zich boven hen te plaatsen.
- Wil ondersteunen en betrokken. Hoe socialer, hoe beter.
- Heeft moeite met lastige beslissingen nemen en knopen doorhakken en stelt dit voortdurend uit.
- Is conflictmijdend. Wil de lieve vrede bewaren en alles bij voorkeur in consensus oplossen.
- Er borrelt van alles onder het oppervlak, omdat hij zich niet uitspreekt. Kwestie van tijd voordat hij ontploft, maar zelden of nooit waar anderen bij zijn.
- Voelt zich vaak gestrest; hij heeft weinig controle over zijn eigen tijd, omdat hij moeilijk nee kan zeggen.
- Is vaak niet te vertrouwen, omdat woorden en daden niet overeenkomen. Hij kan gemaakte afspraken bijvoorbeeld ineens negeren als blijkt dat er intern discussies van komen.
Waar komt het vandaan?
Dat is moeilijk te zeggen. Het antwoord op die vraag hangt sterk samen met het persoonlijkheidstype van de betrokken leidinggevende. Veel allemansvrienden zijn liefdesjunks: verslaafd aan respect en liefde van anderen. Bij de liefdesjunk overheerst de gedachte dat het noodzakelijk is dat mensen van hem houden, hem aardig vinden en respecteren. Zijn irrationele eis aan mensen is dat ze hem mogen en zijn gedrag goedkeuren. Het liefdesjunk-denken leidt vaak tot angst voor afwijzing. Daardoor houdt de allemansvriend zich meestal op de vlakte en probeert hij discussies uit de weg te gaan. Om waardering en goedkeuring te krijgen is hij in veel gevallen ook een pleaser, die dwangmatig gericht is op het anderen naar de zin maken. Daardoor is nee-zeggen tegen medewerkers of stakeholders een kwelling voor hem. Sommige allemansvrienden hebben een laag zelfbeeld en niet zelden lijden werkrelaties onder onduidelijkheid, besluiteloosheid en gebrek aan zelfverzekerdheid. Hoe hoger je in een organisatie komt, des te minder het wordt gewaardeerd als je niet in staat bent om een duidelijke mening te geven of eens goed met de vuist op tafel te slaan.
Wat is het probleem?
Managers of partners die aardig en empathisch zijn, je snel je zin geven en alles wel goed vinden, lijken de ideale leidinggevenden, maar zijn het niet. Een vriendelijke, toegeeflijke baas heeft natuurlijk vele voordelen. Wanneer je op de werkvloer vriendschappelijk met elkaar omgaat, heeft dit een positieve invloed op de sfeer en productiviteit. Bovendien zullen werknemers die goed contact hebben met hun baas beter gewapend zijn tegen stress. Maar niets is zo misleidend als een allemansvriend. Dit type leidinggevende kan je heel veel schade toebrengen, zonder dat je het zelf weet. Hij is immers aardig en aardige mensen ogen sympathiek en daar heb je goed contact mee. Je denkt dat je hem volledig kan vertrouwen, maar eigenlijk is het een wolf in schaapskleren. Juist omdat je dit niet verwacht kunnen de gevolgen groot zijn.
Wat zijn de gevolgen?
Slapjanussen willen de lieve vrede bewaren. Dat kan leiden tot besluiteloosheid en onduidelijkheid, omdat er geen knopen worden doorgehakt en gemaakte afspraken soms weer moeten worden teruggedraaid. Slapjanussen kunnen daardoor de positie van het team of zichzelf ernstig verzwakken en een joviale sfeer kan zomaar omslaan in een sfeer van politieke spelletjes en wantrouwen.
Maar dat is niet het enige probleem van de slapjanus annex allemansvriend. De scheidslijn tussen baas en vriend is onduidelijk, waardoor de hiërarchische relatie eigenlijk niet bestaat. Hoewel goede persoonlijke verhoudingen belangrijk zijn op het werk, is een zekere professionele afstand noodzakelijk. Vriendschappen ondermijnen de autoriteit van de leidinggevende, vertroebelen het objectieve beeld van iemands functioneren en maken het lastig om een medewerker ergens op aan te spreken of beslissingen over hem/haar te nemen.
Lastige managers zorgen misschien meer voor stress, maar ook voor betere prestaties. Als je denkt dat je baas met alles instemt, word je zelf ook minder kritisch en gaat de drive er een beetje vanaf. Krijg je dan een keer feedback, dan kan dat heel hard aankomen, omdat je dat dan weer niet verwacht in een vriendschappelijke relatie.
Niet zelden heeft een allemansvriend een chaotische praktijk, waarin hij papt en nat houdt. Omdat hij maar al te graag wil voldoen aan de verwachtingen van zijn omgeving, stelt hij geen grenzen en wordt hij speelbal van zijn eigen slapheid. Dit kan als ondergeschikte heel lastig zijn. Je moet voortdurend ad hoc inspringen en tegen deadlines aanwerken. Ook komt er veel commentaar vanuit de organisatie, omdat er zaken blijven liggen, waar jouw baas nog een klap op moet geven, maar het gewoon niet doet.
Last but not least: wat als je baas steeds maar op persoonlijk contact aandringt? Slapjanussen zijn zeer relatiegevoelig en vooral als er toch wat ruis op de lijn is gekomen, willen ze het gevoel van ‘persoonlijk contact’ hebben. Een keer een gezellige borrel in een hippe tent is leuk, maar als je iedere keer wordt uitgenodigd is de lol er ook snel vanaf. De werknemer-leidinggevende dynamiek maakt het dan lastig om je grenzen aan te geven.
Manage de slapjanus
Hoe kun je constructief samenwerken met een allemansvriend? Hierbij een aantal tips om uit te proberen:
- Houd professionele afstand
Je baas is niet je vriend en te ‘close’ worden is dus niet verstandig. Je hoeft niet alles te delen of elkaar privé op te zoeken. Beter om afstand te houden, minder over privézaken te praten en niet te persoonlijk te worden, maar een prettige zakelijke relatie na te streven. Handige gespreksonderwerpen zijn gezamenlijke hobby’s of interesses. Zo bouw je toch een band op en wordt het niet te persoonlijk.
- Vraag om leiding
Door je leidinggevende aan te spreken in zijn rol, bevestig je de hiërarchische relatie tussen jullie beiden. Op deze manier motiveer je hem om verantwoordelijkheid te nemen als leidinggevende.
- Geef hem keuzes
Geef bij een probleem verschillende oplossingen aan waartussen je leidinggevende kan kiezen. Benoem hierbij duidelijk welke oplossing jou het beste lijkt en waarom. Dat maakt het makkelijker voor hem om een beslissing te nemen.
- Kies de formele weg
Heeft je leidinggevende iets toegezegd of hebben jullie iets afgesproken, bevestig hem dat dan per e-mail en vraag om een herbevestiging. Komt hij toezeggingen of gemaakte afspraken niet na, vraag dan per e-mail om opheldering in plaats van in een gesprek. Krijg je geen reactie wees dan op je hoede.
- Maak jullie relatie bespreekbaar
Geef aan dat je de goede relatie en zijn betrokkenheid bij jou enorm waardeert, maar dat het voor jou soms verwarrend is, omdat de scheidslijn tussen baas en vriend niet duidelijk is. Probeer samen naar oplossingen te zoeken. Bijvoorbeeld minder samen lunchen, minder contact buiten werktijd, hervatten van formele werkprocessen enz.
Ben je zelf een allemansvriend?
Je bedoelt het goed. Maar vraag je eens af of je een deurmat wilt zijn, waar uiteindelijk iedereen overheen loopt als reactie op jouw gedrag. Daarmee doe je vooral jezelf te kort. Hierbij een paar tips om een andere koers te varen:
- Sta je mannetje
It’s a dirty job, but someone has to do it! Je zult als leidinggevende soms maatregelen moeten nemen die niet populair zijn en waarmee je geen vrienden maakt, maar dat hoort erbij en daar ben je voor. Anders moet je je afvragen of deze rol wel bij je past.
- Onderzoek je drijfveren
Waarom wil je zo graag vrienden zijn met je medewerkers? Wat levert dat je op? Het is goed om dat eens in kaart te brengen en onder ogen te zien. Je doet het waarschijnlijk niet voor je medewerkers, maar puur voor jezelf, omdat je er iets voor terug wil (bijvoorbeeld waardering) of omdat je iets wilt vermijden (bijvoorbeeld conflicten).
- Ga het experiment met jezelf aan
Wat gebeurt er als je een keer niet aardig bent en met de vuist op tafel slaat? Probeer het gewoon een keer uit. Je zult waarschijnlijk tot de conclusie komen dat het in de relatie met je omgeving niet negatief is. Sterker nog, waarschijnlijk versterk je hiermee je positie als leidinggevende, omdat dit is wat de omgeving van je verwacht.
- Hou professionele afstand
Zorg dat je persoonlijke aandacht geeft en geïnteresseerd blijft in je medewerkers, maar behoud ook een zekere afstand. Overschrijd niet de lijn tussen baas en vriend. Ga bijvoorbeeld niet altijd mee lunchen met je personeel of ga een keer niet mee naar de kroeg. Je moet je medewerkers ook de gelegenheid geven om dingen met elkaar te bespreken, zonder het luisterend oor van ‘de baas’. Bemoei je niet te veel met privéproblemen van medewerkers en hang niet de therapeut uit. Daar zijn andere deskundigen voor.
- Wees duidelijk in wat je deelt en wat niet
Door hier open over te zijn, weten je medewerkers waar ze aan toe zijn. Als je bijvoorbeeld al weet dat een aankomende reorganisatie je medewerkers zal raken, maar je beseft tegelijkertijd ook dat je er vanwege je positie niets over kan zeggen, voorkom je spanningen en teleurstellingen door op voorhand duidelijk te benoemen dat je niets kunt delen. Juist omdat je een goede relatie met je personeel hebt, zullen ze dit begrijpen.
- Zeg vaker nee
Oefen bewust met nee-zeggen en ervaar wat het je oplevert. Ongetwijfeld hou je zeeën van tijd over, die je aan belangrijke zaken kunt besteden. Ook al wil je maar al te graag voldoen aan de verwachtingen van je omgeving, je moet ook je eigen belangen en behoeften behartigen om in balans te blijven. Doe je dat niet, dan loop je de kans om overbelast te raken.
