Aan gezelligheid meteen al geen gebrek. De eerste wijnflessen zijn al ontkurkt voordat er überhaupt een casus is besproken en tegen het einde van de bijeenkomst, zo’n 3 uur later, zijn er geen flessen meer om te ontkurken. Wat moet je hier nu van vinden?
De kwaliteitstoets is verplicht vanaf 1 maart 2020. Intervisie is de meest toegepaste vorm. Hoe nu verder? In deze bijdrage behandel ik een valkuil waar je als groep mee te maken kunt krijgen: het wordt iets te gezellig, te veel therapie of een te van iets anders. Hoe voorkom je dat een intervisiegroep doorslaat?
De functies van een intervisiegroep
De sociale functie: de wijnclub
Hierbij is intervisie vooral bedoeld als sociale bijeenkomst: persoonlijk contact en gezelligheid. De structuur van de intervisie wordt veelal losgelaten. Men legt elkaar wel casussen voor, maar die worden niet volgens een intervisiemethode behandeld en van een ‘echte’ intervisie is in veel gevallen dan ook geen sprake, ook al is men zich daar doorgaans niet van bewust. Het leereffect is bij deze groepen niet voldoende geborgd, maar gezellig is het wel en meestal ben je ook weer op de hoogte van de laatste roddels en nieuwtjes in de balie. Als je voor jezelf werkt en geen collega’s hebt, is de behoefte aan gezelligheid natuurlijk heel goed te begrijpen.
Dit type intervisiegroep heeft in veel gevallen dan ook een relatief lange levensduur en een klein afbreukrisico, maar met intervisie heeft het weinig van doen en dat moet je je wel realiseren als je in zo’n gezelligheidsclub zit.
De steunfunctie: de therapiegroep
Intervisie dient hierbij voornamelijk als instrument om emotionele steun aan elkaar te geven en bij elkaar uit te huilen. De prioriteit ligt bij het geven van persoonlijke aandacht aan elkaar. Je kunt je verhaal kwijt, lastige ervaringen delen, emoties uiten en lekker klagen over de Orde en andere randzaken in de balie. Er worden wel werkgerelateerde problemen besproken, maar het accent ligt daarbij voornamelijk op het delen van ervaringen en emoties en niet zozeer op de oplossing van het probleem. Soms loopt de intervisie helemaal vast, omdat er te veel emoties loskomen en de groep dat niet kan dragen. Daardoor kan een gevoel van onveiligheid in de groep ontstaan. Een wisseling van groepssamenstelling komt dan ook regelmatig voor in intervisiegroepen die als therapiegroep functioneren.
Na een clash in een intervisiegroep wordt nog weleens een externe intervisiebegeleider aangetrokken om de intervisie weer vlot te trekken. Dan kan een groep soms weer even verder. Maar dit type intervisiegroep heeft in veel gevallen toch een relatief korte levensduur en een hoog afbreukrisico.
De contactfunctie: de netwerkclub
Intervisie dient hierbij voornamelijk als instrument om te netwerken. De prioriteit ligt bij het leggen van waardevolle contacten om nieuwe samenwerkingspartners te vinden, doorverwijzingen te krijgen of er anderszins zakelijk beter van te worden. Soms wordt een netwerkclub ook een gezelligheidsvereniging, maar de combinatie met de hierna te noemen advies-en coachfunctie gaat ook goed samen. Vaak zijn netwerkclubs goed in staat om zowel de relatiegerichte- als de taakgerichte kant van intervisie tot haar recht te laten komen.
Dit type intervisiegroep heeft doorgaans dan ook een relatief lange levensduur en een klein afbreukrisico. Het heeft voor de groepsleden namelijk voordelen om deel te nemen: het levert je misschien werk op en dan ben je sneller geneigd om persoonlijke ergernissen of andere nadelen op de koop toe te nemen.
De advies- en coachfunctie: de hulplijn
Intervisie dient hierbij als instrument om aan de kwaliteit en professionaliteit van de professie te werken door met elkaar te klankborden, gezamenlijk oplossingen en adviezen te bedenken voor complexe problemen en elkaar te coachen. Dit is in essentie de bedoeling van intervisie en bij dit type intervisiegroep komt intervisie als instrument dan ook het best tot haar recht. Maar het nadeel is soms dat de behoefte aan contact en gezelligheid wat onderbelicht blijft. De mate van vertrouwen en veiligheid in de groep bepalen in hoge mate de levensduur en het afbreukrisico van dit type intervisiegroep.
Het is een groot voordeel als je het goed met je intervisiegenoten kunt vinden. Goede onderlinge verhoudingen zijn goed voor de sfeer en de veiligheid in de groep en dat heeft meestal ook een positief effect op het groepsleerproces. Maar te is nooit goed en dat geldt zeker voor te gezellige intervisiegroepen of intervisiegroepen in een therapieachtige sfeer. Aan de andere kant: alleen taakgericht bezig zijn met netwerken of problemen oplossen is vaak ook niet bevredigend. De beste intervisiegroepen hebben een beetje van alles: ze hebben het gezellig met elkaar, helpen elkaar aan werk, zijn er voor elkaar en coachen elkaar.
Tips en aanbevelingen
Stem verwachtingen en doelen met elkaar af
Je kunt met verschillende intenties aan een intervisie deelnemen. Bespreek voordat je begint met elkaar wat ieder groepslid verwacht van de intervisie en met welk doel de groep gaat werken. Door daarover te spreken met elkaar en dit goed af te stemmen, beperk je de kans op mismatches. Als je vooral wilt klankborden over zaken om te leren van je collega’s, terwijl andere intervisiegenoten gezelligheid als belangrijkste insteek hebben, dan lopen de intenties te veel uiteen om er een succes van te maken. Dat probleem kan je maar beter vroegtijdig detecteren, zodat je óf een andere intervisiegroep kunt zoeken óf hierover duidelijke afspraken kunt maken.
Baken de intervisie af
Het is van belang om helder te hebben wanneer iets intervisie is en wanneer niet en wanneer de intervisie begint en eindigt. Als je dat niet doet, verwatert de intervisie en wordt het langzaamaan steeds meer een praatclubje, omdat niet duidelijk is wat je aan het doen bent. Als je al bij het begin van de intervisie de wijn op tafel hebt staan, dan is er meteen geen scheiding meer tussen het formele en informele deel van de bijeenkomst. Je kunt dit simpel oplossen door aan de intervisie een informeel deel toe te voegen en dat ook duidelijk op de agenda te plaatsen. Je kunt bijeenkomsten ook splitsen in inhoudelijke bijeenkomsten en netwerkbijeenkomsten. Er zijn talloze mogelijkheden om informele aspecten en niet-inhoudelijke zaken tot hun recht te laten komen.
Onderscheid persoonlijke vraagstukken en inhoudelijke vraagstukken
Bij inhoudelijke vraagstukken gaat het om problemen of situaties, waarbij de professie centraal staat, niet het persoonlijk functioneren. Bv. Hoe pak ik deze casus aan? Bij persoonlijke vraagstukken staat niet de professie centraal, maar de persoon. Het gaat hierbij meer om de persoonlijke aspecten in je werk, bijvoorbeeld wat een situatie met je doet of wat je lastig vindt. Bijvoorbeeld: Hoe hou ik me in mijn eenmanspraktijk staande onder deze extreme werkdruk? Door dit onderscheid te maken geef je meteen een kader aan de bijeenkomst. Intervisiegroepen die de voorkeur geven aan inhoudelijke intervisies zijn zakelijk van aard en richten zich meer op de netwerkfunctie en de advies -en coachfunctie van intervisie, terwijl bij intervisiegroepen met een voorkeur voor persoonlijke vraagstukken de sociale -en steunfunctie meer de boventoon voert.
Overigens is de context van intervisie in beginsel de werksituatie. Dat betekent dat uitsluitend werkgerelateerde problemen en situaties kunnen worden ingebracht. Intervisiegroepen met een overwegend sociale of therapeutische functie willen de privésituatie ongemerkt nog weleens teveel betrekken in de intervisie. De privésituatie kan natuurlijk wel een rol spelen als deze gevolgen heeft voor de werksituatie. Als je problemen met een kind hebt dan is dat heel vervelend, maar pas bespreekbaar in intervisie als dit een probleem op je werk oplevert. Bijvoorbeeld: je bent daardoor overdag zo afgeleid, dat je nauwelijks nog declarabel bent.
Beginnen is winnen
Groepen vinden het soms lastig om te beginnen met de intervisie. Een beetje koudwatervrees is heel normaal. Het is natuurlijk veel comfortabeler om vrijblijvend met elkaar te praten en even de laatste roddels in de balie door te nemen. Toch kun je dat maar beter snel doorbreken en hier is een taak weggelegd voor de intervisiebegeleider. De intervisiebegeleider moet op een gegeven moment de groep tot de orde roepen en gewoon beginnen met het doornemen van de agenda. Dan ontstaat er meestal meteen een andere sfeer.
Hou vast aan de intervisiestructuur
De intervisiestructuur vormt de basis van elke bijeenkomst. Aan de hand van een intervisiemodel wordt een probleem in stappen ontrafeld en naar een oplossing gebracht. Door de deelnemers erop te wijzen dat ze zich aan de verschillende stappen van het bewuste intervisiemodel moeten houden, voorkom je dat de groep afdwaalt naar zijsporen. Vooral bij intervisiegroepen die de neiging hebben het te gezellig met elkaar te hebben, is het belangrijk vast te houden aan de structuur van intervisie. Uiteraard is het de taak van de intervisiebegeleider om de structuur te bewaken.
Kies het juiste intervisiemodel
Intervisiegroepen die de neiging hebben de nadruk te leggen op betrekkingsaspecten, zoals emoties, en minder met de oplossing van een casus bezig zijn, doen er goed aan ook eens met intervisiemodellen te werken, waarbij minder ruimte is voor dat soort aspecten. Een goede intervisiebegeleider weet wat een groep nodig heeft en kan variëren met intervisiemodellen, zodat het optimale leerresultaat kan worden behaald. Bijvoorbeeld: het Intervisiemodel voor Juristen is een zakelijk intervisiemodel, waarbij minder ruimte is voor betrekkingsaspecten, terwijl het Balintmodel daar juist veel ruimte voor biedt. Je moet daar als een groep een zeker evenwicht in vinden. Een valkuil van veel intervisiegroepen is dat ze constant met hetzelfde model werken, waardoor ze ook in dezelfde dynamiek blijven hangen.
